زیر سری-بالش-متکا

تنگ آفتاب-درست در لحظه ی طلوع خورشی

 

خواب دیدن برای کسی-نقشه کشیدن برای استفاده یا کوبیدن کسی

دل کسی را آب کردن-به اوج تمنا رساندن-بسیار مشتاق کردن-بی تاب کردن

بازجو-مامور تحقیق و بررسی پرونده

خارشک-مردم آزار-سادیست

 
 

پس افت-حقوق هنوز پرداخت نشده

بالای چشمت ابروست- به کسی نگفتن که بالای چشمت ابروست

اسم درگوشی(نام دوم فرد مسلمان که نام یکی از امامان است)

جایی-مستراح-توالت

به کسی نگفتن که بالای چشمت ابروست-به کسی که ساده ترین مطلب را نمی پذیرد یا تحمل نمی کند و زود رنج یا زود خشم است نمی توان چیزی گفت

افندی پیزی-به‌ظاهر شجاع و در واقع ترسو-پهلوان پنبه

به زخم خود زدن-دردی را درمان کردن-گوشه ای از گرفتاری خود را سامان دادن

زیر مهمیز کشیدن-به کار سخت واداشتن و بهره برداری کردن

دست شما درد نکند-از شما سپاس گزارم

تو خط چیزی بودن-در کاری وارد بودن-در کاری تحقیق کردن

 

رژیم غذایی-دستور خوراک بیمار
زرد گوش-بی رگ-ترسو

پیمانکار-آن که مطابق قرارداد انجام کاری را در زمان معین به عهده می گیرد
زندگی سگی-زندگی سخت و جان فرسا

اشهد را گفتن(برای مرگ آماده شدن)

آسمان غرمبه-صدای رعد-تندر

دست نماز-وضو

خانم آوردن-پا اندازی کردن
دو رگه-از دو نژاد محتلف

استخوان‌فروش(ستایشگر آبا و اجداد)

تیک تیک-صدای جنبش عقربه ی ساعت

زیر گوشی-بالش بسیار کوچک که هنگام خواب زیر گوش می نهند

ریسک کردن-به کاری خطرناک دست زدن

بارانی-اصطلاح دختران دانش آموز : دوست صمیمی و محبوب

 

دست به دست گشتن-هر از گاهی نزد کسی بودن-از دستی به دست دیگری رفتن
 

 
زُهم-بوی تند و زننده ی گوشت گندیده یا تخم مرغ فاسد
حساب سوخته-بدهی قدیمی
خرج تراشی-هزینه درست کردن

خانه آبادان-عبارتی به عنوان سپاس

ُک-ت منقار مرغ-تیزی سر چیزی

از سر وا کردن-کاری را سرسری انجام دادن

دربند-کوچه ی بن بست-مانع در محل ورود

تیپا کردن-با اردنگی بیرون کردن

بی بند و بار-بی قید-بی اعتنا به آداب و رسوم

باجی-خواهر-زن ناشناس
از قلم افتادن(فراموش شدن، مورد بی‌مهری قرار گرفتن)
دو آمدن-دور برداشتن-شاخ و شانه کشیدن-قیافه گرفتن

اُتُل-شکم-اتوموبیل
خوشایند-مطبوع-پسندیده

 

 

از چشم کسی دیدن(کسی را مسئول چیزی دانستن)

 

دبیر-آموزگار دبیرستان-فرد صاحب مقام در یک حرب-وزارت خانه یا سفارت

خودکار-دستگاهی که نیازی به مراقبت انسان ندارد

خط کشیدن دور چیزی-چیزی را کنار نهادن-دست کشیدن از چیزی
پا برهنه وسط حرف کسی دویدن-کسی را قطع کردن- آفتابه برداشتن

توان انجام کاری را داشتن

ایراد بنی‌اسرائیلی(بهانه‎های بی‌خود و بی‌جهت)
پیاده-کنایه از آدم کم مایه و بی تجربه
بلا تکلیف-کاری که معلوم نیست چه باید بشود-کسی که نمی داند چه باید بکند

زبان کوچک-گوشت زبان شکل آویخته در حلق

دعوت حق را لبیک گفتن-مردن

بی امان-پیگیر-دائم-پیوسته

دور گرفتن-به چرخش افتادن-پشت سرهم سخن گرفتن

تنگاب آمدن-به جان آمدن

زیر خاکی-آن چه که از زیر حاک بیرون آید

روده درازی-پرحرفی-وراجی

زحرکش شدن-یا شکنجه و آزار زیاد کشته شدن

دو به هم انداز-فتنه انگیز-سخن چین

بچه ننه-بچه ی لوس و نازک نارنجی

چگور پگوری-خوشگل-جذاب

به رخ کشیدن-به چشم آوردن-یادآوری کردن
از بن ناخن(ذخیره، بندگی، اطاعت)

 

رضا ترکی-پارچه ی ابریشمی یزدی که در مشهد به آن علی شیر خدا می گویند.

حرص کسی را درآوردن-کسی را خشمگین کردن

چانه شل-دهن لغ-کسی که حرف در دهانش بند نمی شود

ذلیل شدن-خوار و زبون شدن-بیچاره شدن

 

دل دار-دلیر-شجاع-معشوق

رشوه خوار-کسی که برای انجام کاری ناروا دستمزد دریافت می کند

خوردن کسی با نگاه-نگا. با نگاه کسی را خوردن

 

 
آتش‌بیار معرکه(فتنه‌انگیز میان دو دشمن)

بز خر-کسی که به قصد ارزان خریدن چیزی توی سر جنس می زند

خوردن چیزی به چیزی-جور بودن چیزی با چیزی

افتادن به گردن کسی(به کسی تحمیل شدن)

دروغ به هم بافتن-سر هم کردن-از خود درآوردن

از جنس چیزی بودن
ذات نداشتن-ذات کسی خراب بودن

دست شما درد نکند-از شما سپاس گزارم

زیادی حرف زدن-سخنان خارج از موضوع یا بیرون از صلاحیت گفتن-وراجی کردن

دل واپسی-نگرانی-اضطراب

جاهل-جوان-نادان

از نافِ جایی آمدن-کاری را به‌خوبی اهل جایی انجام دادن

چنته-خورجین چرمی-فکر-سینه

جیر جیر-سر و صدا-فریاد بی هوده-آواز گنجشک و برخی حشرات

پات-بی آبرو-بی تربیت

ذُق ذُق کردن-تیر کشیدن زخم-سوزش داشتن اندام دارای درد

ترکه مرکه-زن لاغر و خوش اندام
خواب و بیداری-در حالت بین بیداری و خواب
جان به جان آفرین تسلیم کردن-مردن-درگذشتن

بغ کردن-چهره درهم کشیدن-ترشرو شدن

باب-مرسوم-معمول

پای کلاغ-خط بد و ناخوانا-خرچنگ قورباغه ای-قلم چرا

درد گرفتن دل از اسهال

از جیب رفتن(سود یا لذتی را از کف دادن)

خوش سلیقه-خوش ذوق-نیکو طبع

جیر جیر-سر و صدا-فریاد بی هوده-آواز گنجشک و برخی حشرات

حرف از دهن کسی قاپیدن-سخن کسی را به نام خود قلمداد کردن

چوب آخر را زدن-پایان کاری را اعلام کردن-مانند در حراج

چَکه-شوخ و بذله گو

پس افت-حقوق هنوز پرداخت نشده

دلگرمی-اطمینان خاطر-امیدواری

بادکش کردن-بیرون کشیدن خون بوسیله ی بادکش

پِت پِت-بالا و پایین رفتن شعله ی چراغ

خون کسی را حلال کردن-کسی را کشتن

خام کردن-فریب دادن-اغفال کردن

آفتابه برداشتن-دست به آب رساندن-پابرهنه وسط حرف کسی دویدن

برخورد کردن به رگ غیرت کسی-ناگوار آمدن حرفی یا کاری-گران آمدن-احساس اهانت کردن

خوش سلیقه-خوش ذوق-نیکو طبع

آدم مقوایی(بی‌اراده، کسی که هیچ‌کاری نمی‌کند)

خوش خیالی-خوش دلی-بی خیالی

 

جوجه خروس-جوان تازه به دوران رسیده

دلخور کردن-مایه ی گله مندی و نارضایتی کسی را فراهم کردن

چنبره زدن-حلقه زدن

آدم استخوان‌دار(کسی که اراده و پشتکار دارد)
با ریسمان کسی به چاه رفتن-با اعتماد به کسی به کاری دست زدن

دست را بند کردن-به کاری مشغول کردن

چوب پوش کردن-با چوب پوشاندن

اجابت کردن معده-قضای حاجت

اسرار مگو-حرف‌های ناگفتنی

خراب شدن-از کار افتادن-منحرف

استخوان‌بزرگ-شخص دارای اصل و نسب

زیر پای کسی را جارو کردن-سبب اخراج کسی از کاری یا جایی شدن

پیاده رو-دو سوی خیابان یا کوچه که محل گذر پیادگان است

خدا خدا کردن-بسیار آرزومند چیزی یا کسی بودن و آن را از خدا خواستن-پناه به خدا بردن

خودتراش-تیغی که می توان تیغه ی آن را عوض کزد
در جا زدن-پاها را بدون راه رفتن به نوبت چپ و راست به زمین کوبیدن-ترقی نکردن
جوجه خوردن-مرفه بودن-در ناز و نعمت زیستن

 

 

بازرس-مامور بررسی و کنترل

بند آوردن-متوقف کردن

خیس کردن برنج-در آب ریختن برنج

چاک دادن-شکافتن-پاره کردن
چول شدن-بور شدن در بازی-شرمنده شدن

داغ کسی را به دل کسی نهادن-غزیز کسی را کشتن

دور افتادن-نزد این و آن رفتن-با هر کسی دیدار کردن

از زمین سبز شدن(ناگهان و بی‌خبر پدیدار شدن، به‌طور غیرمنتظره حاضر شدن)

از بیخ عرب بودن-یکسره منکر شدن-به‌کلی زیر چیزی زدن
پاتیل-دیگ بزرگ مسی-مست مست

دلچرکی-ناخوشایندی-اکراه

آتشی(تندخو، زودخشم)
چُر-ادرار

به رگ غیرت کسی بر خوردن-سخن یا عملی بر کسی ناگوار آمدن

دایی اوغلی-پسر دایی

بی ریخت کردن-کتک زدن

زار-کوتاه شده ی زایر

چشم کسی راه کشیدن-خیره ماندن به جایی و پلک نزدن

دَم باریک-نوعی انبردست که نوک آن باریک و دراز است

خیت کردن-شرمنده کردن-کنفت کردن-بور کردن

انگشت رساندن(دست‌درازی کردن، دست زدن)

تیغ کسی بریدن-اعتبار و زور داشتن- خر کسی رفتن

به خاطر داشتن-به یاد داشتن-از بر بودن

خدا برکت-خدا بیش ترش کند

اگر و مگر کردن-شرط و بهانه آوردن

زیر پای کسی نشستن-کسی را از راه به در بردن-فریب دادن
آش و لاش-به‌کلی متلاشی‌شده-له‌ولورده

داریه-حلقه ای چوبی که روی آن پوست کشیده و رامشگران به همراه دیگر سازها می نوازند

الحق و الانصاف(انصافن، حقن)

استخوان را پیش گاو و کاه را پیش سگ انداختن-کار را به نااهل سپردن

ابریشم-زن نوازنده-مطرب

از زور پسی-از روی ناچاری-اجبارن

 

خوش سلیقه-خوش ذوق-نیکو طبع

روی پا بند نبودن-آرام و قرار نداشتن

خندیدن به ریش کسی-کسی را مسخره کردن

بالا غیرتا-از راه جوانمردی و گذشت

از کاسه درآمده(بیرون‌زده، ورقلمبیده)
خواب ماندن-دراز شدن خواب بر خلاف میل و به قراری نرسیدن

خانم باجی-همشیره-خواهر خوانده

پا پتی-پا برهنه

آب و گاوشان یکی بودن(شریک و همدست بودن)

از جیب خوردن-در آمد نداشتن-از بس‌انداز خرج کردن

خودخوری-حالت خودخور

 

آرد خود را بیختن و الک را آویختن-کسی که وظایف زندگی‌اش را انجام داده و دیگر توقعی از او نیست

پشت اندر پشت-نسل اندر نسل

از خر افتادن-نابود شدن-مردن

انگار نه انگار(موضوع را نادیده بگیر!، گویی وجود نداشت)
 

 

خشتک کسی را جر دادن-نگا. خشتک پاره کردن

خانه به دوشی-بی خانمانی-آوارگی

بر ملا شدن-آشکار گشتن

خاله سوسکه-دختران خردسالی که ادای زنان بزرگسال را درمی آورند

ترق و تروق-سر و صدای به هم خوردن دو یا چند چیز

چاقالو-چاق-فربه

ارباب حجت-اهل منطق

 

اسم درگوشی-نام دوم فرد مسلمان که نام یکی از امامان است

بخیه زدن-آجیده کردن-دوختن شکاف جامه یا تن

چروک-چین و شکن

بله بُری-گفتگو برای تعیین شرایط عقد و میزان حقوق زن و شوهر

از خر افتادن-نابود شدن-مردن

رای کسی را زدن-کسی را از تصمیمی منصرف کردن

چشم و گوش کسی را باز کردن-کسی را با مسایل اجتماعی آشنا کردن

حال و احوال-وضعیت-کیفیت

زیش ریش شدن دل-سخت ناراحت شدن-به گریه افتادن و از حال رفتن

جوشی شدن-عصبانی شدن

دادار دودور-عِرض و ناموس زن-آلت تناسلی مرد-هارت و پورت

چشم خوردن-نظر خوردن

دامن به کمر زدن-آماده شدن-آستین بالا زدن

 

تر کردن لب-چیزی آشامیدن-به یک اشاره ترتیب کاری را دادن-حرف زدن

دست اندر کار شدن-آغاز به کاری کردن
دست خوش !-آفرین

جفنگ گفتن-یاوه گفتن-هرزه درایی
دخانیات-کشیدنی ها مانند توتون و تنباکو و مانند آن ها

چشم واسوخته-چشم برتافته

خدا به دور-پناه بر خدا

دست بده داشتن-بخشنده بودن

پاکاری-شغل پاکار

برخورد کردن به رگ غیرت کسی-ناگوار آمدن حرفی یا کاری-گران آمدن-احساس اهانت کردن

چرت کسی را پاره کردن-ناگهان کسی را از خواب بیدار کردن

دک و دهن-دک و پوز

دوز و کلک سوار کردن-توطئه چیدن-مطالبی را خلاف واقع جلوه دادن

دید زدن-چشم چرانی کردن-دور و بر را نگاهی انداختن

اهل کاری بودن-وارد بودن در کاری
پا پتی-پا برهنه

زاغ و زوغ-فرزندان خردسال-نق-غر و لند

دیر فهم-کند ذهن-کودن

این در و آن در زدن(برای انجام کاری کوشش بسیار کردن)

 

خیالاتی-وسواسی-آن که پندار و توهمات بی جا دارد

پیش تختی-پله مانندی برای رفتن به روی تخت مرتفع
جوشی-تند مزاج-زود خشم-عصبانی
بازار مکاره-بازار موقت
 

حرف دو پهلو-نگا. حرف پهلودار
رضا ترکی-پارچه ی ابریشمی یزدی که در مشهد به آن علی شیر خدا می گویند.

پا گرفتن-رشد کردن-استوار شدن-سر و سامان یافتن-رونق گرفتن

دسته کوک-ساعتی که از محل دسته کوک می شده است

رفتن بالای منبر برای کسی-پشت سر کسی بد و بیراه گفتن-غیبت کردن
از زیر کار در رفتن-تن زدن و نپذیرفتن کاری-کار را جدی نگرفتن

زیر آرنجی-بالشی که هنگام دراز کشیدن زیر دست و آرنج می گذارند

بالا آوردن-استفراغ کردن

ریش دادن و ریش گرفتن-ضمانت کردن-متعهد شدن

رو شور-سفیداب

پادرختی-میوه های خراب شده که خود از درخت می افتند
پا برهنه وسط حرف کسی دویدن-کسی را قطع کردن- آفتابه برداشتن

بند را آب دادن-فرصتی را از دست دادن-خود را لو دادن-رسوایی به بار آوردن

چاچولی-زبان بازی-حقه بازی

دل به دریا زدن-بدون توجه به خطر به کاری اقدام کردن-هرچه بادا باد گفتن

از کف دست مو برآمدن-روی دادن پیشامدی غیرممکن

با کسی ندار شدن-با کسی خودمانی

ابتدا به ساکن-ناگهانی-بی‌مقدمه

باران خوردن-در زیر باران قرار گرفتن و خیس شدن

اختر- گذری-دیدار کوتاه-سرپایی

ابتدا به ساکن-ناگهانی-بی‌مقدمه

 

بیخ ریش کسی بستن-به زور دادن-تحمیل کردن

هرماری-ز خوردنی یا نوشیدنی تلخ-کار سخت و دشوار

چاک زدن-نگا. چاک دادن

 
پسرخاله ی دسته دیزی-خویشاوندان نزدیک

جسته دوزی-نوعی دوختن

چشم و ابرو-زیبایی چهره

دبیرستان-آموزشگاه برای دریافت دیپلم متوسطه

حساب باز کردن-افتتاح حساب بانکی

خودم جا، خرم جا-تکیه کلام کسانی که همه چیز را از دریچه ی منافع شخصی می بینند. من که دارم گور پدر بقیه
از مرحله پرت بودن(یکسره بی‌اطلاع بودن)
این جور که بویش می‌آید(چنان که از ظواهر امر پیدا است، از فرار معلوم)

به حرف کشیدن- به حرف آوردن کسی

زیر کردن-کسی را زیر وسیله ی نقلیه گذاشتن که موجب آسیب یا مرگ او شود

راه باز است و جاده دراز-اگر می توانی به قصد خود عمل کن

ادب‌خانه-مستراح-طهارت‌خانه

با هم خواندن-تطبیق کردن-هماهنگ بودن
بی نمک-نچسب-لوس-ننر-بد ریخت-بدون ملاحت

تندی-بلافاصله-به سرعت-مانند : تندی رفت

جلبی-حقه بازی-فاحشگی

آن روی کسی بالا آمدن-خشمگین شدن

در دهان افتادن چیزی-مشهور شدن چیزی-فاش شدن-رسوا شدن

جامغولک بازی-حقه بازی-فریب کاری

با اشتها-متمایل به غذا

دیدن کردن-عیادت کردن-زیارت کردن-ملاقات کردن
جیز رفتن-کش رفتن-دزدیدن چیزهای کم ارزش

چاق کردن غلیان-آماده کردن غلیان برای کشیدن
تو دهن کسی زدن-با سخنی درشت به کسی پاسخ دادن

دُز کردن-فروختن چیزی که پیش از آن فروخته شده بوده است

تپیدن-به زور و با پر رویی وارد جایی شدن

زانو بند-پارچه ی کشی حلقه مانند که برای حفاظت زانو در برابر ضربه یا در رفتگی بزر آن می بندند
ژست-طرز حرکت و رفتار شخص

چپاندن-چیزی را به زور و فشار در چیز دیگری جا دادن-تپاندن

دست از سر کچل کسی بر نداشتن-کسی را به حال خود نگذاشتن

پس افتاده-بچه ی کسی

بز گرفتن-جنس ارزان و پر سود گیر آوردن

بازجویی کردن-تحقیق و بررسی کردن

ریخت-شکل و قیافه-سر و وضع

زیر زمین-اتاق یا بخشی از ساختمان که در پایین تر از سطح زمین قرار دارد

 

آب به آب شدن(تغییر آب و هوا دادن، بهبود یافتن به سبب سفر)

انگشت به دندان گزیدن(متحیر شدن، حسرت خوردن)

 

پا خورشی-وسایل لازم برای پخت خورش

ذات نداشتن-ذات کسی خراب بودن

بلا به سر کسی آوردن-کسی را به زحمت و دردسر انداختن-به کسی آسیب رساندن

خوردن بلا به جان-اصابت بلا با جان

درز گرفته-کوتاه کرده

دسته کلید-مجموعه ی کلیدها در یک حلقه یا بند

 

براه-سازگار-اهل سازش-با گذشت

خزانه کردن-نشاء و قلمه ی درختی را در زمین کاشتن تا پس از سبز شدن در جای دیگر بنشانند
باریک-دقیق-حساس

حول و حوش-دور و بر-گوشه و کنار
دست نماز-وضو