بی جا-نامناسب-بی مورد

پیزی-مقعد-نیروی مقاومت و پشتکار

خوش ذوق-خوش سلیقه-خوش مشرب

انداختن پشت گوش(سهل‌انگاری کردن، دیر انجام دادن، کوتاهی کردن)

استخوان‌بندی-درست کردن انگاره و طرح

ریخت و پاش-اسراف-گشاده دستی-افراط در مصرف

چار سری گفتن-متلک گفتن-کلفت بار کسی کردن-حرف مفت زدن

 

 

پالان خر دجال-کار پایان ناپذیر

آفتاب کردن-برای خشک کردن جلو آفتاب گذاشتن

آقا بالاسر-امر و نهی کننده و مراقب
جامه شور-رختشوی

جوجه خوردن-مرفه بودن-در ناز و نعمت زیستن
چرت بردن کسی را-غالب شدن حالت خواب بر کسی
 

تخم چشم-مردمک چشم

تریش-پارچه یا پوست بلند و باریک

در کردن-شلیک کردن-خالی کردن

زیر آرنجی-بالشی که هنگام دراز کشیدن زیر دست و آرنج می گذارند
ریز ریز-خرد شده-کاملن خرد

توپ و تشر آمدن-تهدید کردن-با فریاد کسی را خطاب کردن

چپری آمدن-زود آمدن

از ریش برداشتن، روی سبیل گذاشتن-کار غیرمنطقی و بی‌نتیجه کردن
راه کشیدن چشم-خیره شدن بی اراده به جایی بدون پلک زدن

حساب-هزینه-مخارج-میزان طلب

دستشویی-توالت-مستراح

خوشوقت شدن-شاد شدن-راضی شدن

از خجالت آب شدن-بسیار شرمنده شدن

 

بِدو-دوان دوان-کسی که بسیار می دود-سریع

آمد کردن-رخ‌دادن واقعه‌ای خجسته
خوش اندام-خوش هیکل-خوش اندازه و برازنده
بد شیر-متقلب-بد جنس

تلکه بند شدن- تلکه کردن

تمام کردن-مردن

بنده منزل-خانه ی من

 

دوخت و دوز-خیاطی

 
از پشه گوشت کبابی خواستن(خواهش یا انتظاری نابه‌جا و نشدنی داشتن)

در و تخته-دو دوست خوب-زن و شوهر جور

دست داشتن-توانایی داشتن-وارد بودن
پای کسی لب گور بودن-به آخر عمر رسیدن-بسیار پیر شدن
پز عالی جیب خالی-کسی که در عین تهیدستی افاده داشته باشد و خودش را بگیرد

درس خوان-شاگرد زرنگ و کوشا

پنجول-پنجه ی گربه و مانند آن

تو هچل افتادن-به دردسر افتادن-دچار مشکل شدن

چرب کردن-روغن یا کرم مالیدن

آخرین تحویل-قیامت

حق کسی را دادن-آن چه سزای کسی است به او دادن

چانه گیر-کسی که خمیر را چانه می کند

بیخ ریش کسی ماندن-روی دست کسی ماندن

دستمال سفره-پارچه ای که کنار سفره می نهند تا با آن دست و لب را از غذا پاک کنند

خوش خوشک-یواش یواش-آهسته آهسته

دود از کله ی کسی برخاستن-سخت شگفت زده شدن-حیرت بسیار کردن

دست از سر کسی برداشتن-کسی را رها کردن-به حال خود گذاشتن

 

چرب و چیلی-پر چربی-پر روغن

دوربین انداختن-دید زدن-چشم چرانی کردن

بابا-پدر-شخص-در خطاب به هر کسی : برو بابا

دهن کجی-ادا و شکلک به قصد مسخره کردن-بی اعتنایی

داغ چیزی به دل کسی ماندن-آرزوی چیزی را داشتن و به آن نرسیدن
زود فهم-کسی که زود چیزی را درک می کند

به ریش کسی خندیدن-کسی را مسخره کردن

رک نگاه کردن-رک رک نگاه کردن

بازار گرمی کردن-تعریف کردن از کالا برای فروختن آن

 

خر پشته-پشته ی بزرگ سقف شکم داری که روی ایوان و راه پله می سازند

الحق(به‌راستی، حقیقتن)

رانده و مانده-بدبخت و وامانده

خیک باد-باد کرده-شکم آورده-آبستن

اُمُل(عقب‌افتاده، قدیمی)

از این حَسن تا آن حَسن صد گز رسن-در باره‌ی دو چیز گویند که ظاهری یکسان و بهایی بسیار متفاوت دارند

 

برخورد کردن-تصادف کردن-دیدارکردن
خواری و زاری-پریشان حالی

آش آلو کردن(خجالت‌زده کردن، کنفت کردن، سکه‌ی یک پول کردن)

 
این خاکدان-دنیا

چین و چوروک-چین و شکن
بلا ،-آدم حیله گر-زرنگ-آسیب-زیان آزار
ازرق شامی(اخمو، ترشرو)

آب نکشیده(زشت، بد، نامفهوم)

بی حال-فاقد نیروی لازم-بی حوصله-خسته

ریپ آمدن-فخر فروختن-به دروغ بر خود بالیدن

تَک سرما شکستن-از شدت سرما کاسته شدن

دورادور-اطراف-پیرامون-گرداگرد
جَلدی-بی درنگ-به چالاکی

به روی کسی نیاوردن-از طرح موضوعی خودداری کردن-به سکوت برگزار کردن

پهلوان پنبه-درشت اندام ولی بی زور-پهلولن دروغی
افطاری-خوراکی که برای گشودن روزه می‌پزند

چاخان بازی-حقه بازی-چرب زبانی-دروغ بافی

 
آفتاب چریدن(بی‌کار بودن، چیزی برای خوردن نداشتن)

دُم کسی را توی بشقاب گذاشتن-به طنز کسی را محترم شمردن

زت زیاد-کوناه شده ی “عزت زیاد” در زبان لوطی ها
آمدن-آغاز به کاری کردن

به هدر رفتن-تلف شدن-تباه شدن- از دست رفتن

آش آلو کردن(خجالت‌زده کردن، کنفت کردن، سکه‌ی یک پول کردن)
آواز دادن(خواستن)
دمدمی-دو دل-مردد-کسی که هر ساعت خوی و حالت دیگری دارد
بادبادک-مرغ کاغذی-اسباب بازی کودکان که به هوا می کنند
اسب چوبین-تابوت
پایگیر کسی شدن-زیان یا جرمی به کسی افتادن

آب (ها) از آسیاب افتادن(فرو نشستن هیاهو، از یاد رفتن ماجرا)

فرمان چرخیدن به سمت چپ در آموزش نظامی
چو افتادن-شایع شدن-شهرت یافتن

خشکه بی آب-نوعی فولاد که آهن و چدن را با آن می تراشند
جوش آمدن-به خشم آمدن-کج خلقی سخت کردن
آش آلو شدن(خجالت‌زده شدن، سکه‌ی یک‌پول شدن، کنفت شدن)

آسمان را به زمین آوردن (دوختن)(کار شگفت‌انگیز کردن)

 

اُرد(درخواست، سفارش، دستور)
رد شدن-مردود شدن-پذیرفته نشدن

 

آفتابگیر(جایی که آفتاب بر آن بتابد، سایبان، چتر آفتابی)

بِر و بِر-زُل-نگاه یکریز

روی دایره ریختن-روی داریه ریختن

آسمان‌جل(ندار، بی‌چیز، کسی که رواندازش آسمان است)

اهل کوفه(سست پیمان، بی‌وفا و غیرقابل اعتماد)
خرافاتی-آن که به خرافات باور دارد-عقب مانده
اوضاع احوال-وضع و حال
از جا پریدن(یکه خوردن، عصبی شدن)

آفتاب روی پشت بام جمع کردن(کاملا تنگدست بودن)

بید خورده-کهنه و فرسوده

بز خر-کسی که به قصد ارزان خریدن چیزی توی سر جنس می زند

پوشال-چیزهای سبک-میان تهی و بی ارزش

ریش سفید-مرد سالخورده و محترم

خاکی-فروتن و متواضع

تار و تنبک-وسایل موسیقی-آلات ضرب و نوازندگی

خشکه بی آب-نوعی فولاد که آهن و چدن را با آن می تراشند

بی سکه کردن-بی ارزش کردن-بی اعتبار کردن

به کسی نگفتن که بالای چشمت ابروست-به کسی که ساده ترین مطلب را نمی پذیرد یا تحمل نمی کند و زود رنج یا زود خشم است نمی توان چیزی گفت

زحمت دادن به خود-خود را به زحمت انداختن

جیبی-قابل گنجاندن در جیب-مربوط به جیب

تک مضراب زدن-سخن ناموافق و ناهنجار گفتن

تا-لنگه-همتا

دست پیش را گرفتن-خود را محق وانمود کردن

تک و تا-جنب و جوش

 

 

زیر نافی-هدیه ای که برای بریدن ناف نوزاد به قابله می دهند

زین و یراق کردن-برای کاری آماده شدن-رفتن به جایی
به راست راست-فرمان نظامی برای گردش به راست

رومیزی-منسوب به میز

ریشه داشتن-سابقه ی خوب داشتن-محکم بودن

رده-حرف زشت یا نامربوط

 

جان به جان آفرین تسلیم کردن-مردن-درگذشتن

 

چُسَکی-کم دوام و سرهم بندی شده

چوب پنبه-چوبی سبک برای بستن سر بطری

چشم و گوش بسته-بی تجربه و بی اطلاع

پول مول-پول

حمله ای-مبتلا به بیماری غش

جایی را جارو کردن-همه ی موجودی جایی را با خود بردن

داغ کسی را تازه کردن-کسی را به یاد مصیبتش انداختن

 

خرج برداشتن-پول لازم داشتن

چه صیغه ای است ؟-چه معنی داد ؟

ابرو آمدن-عشوه ریختن-غمزه کردن
خود یا چیزی را با افاده به دیگری نمودن

چوب زیر دم کردن-تحریک کردن

پنجه بوکس-سلاحی سردئ به صورت حلقه های به هم پیوسته و دارای برآمدگی های برجسته

جِر جِر کردن-چیزی را پاره پاره و ریز کردن-مانند کاغذ و پارچه

از پشه گوشت کبابی خواستن-خواهش یا انتظاری نابه‌جا و نشدنی داشتن
حاجی خرناس-لولو
آفتابه خرج لولهنگ کردن-چیز با ارزشی را در بهای چیز بی‌ارزش دادن

ریشه دار-با سابقه-قابل اطمینان-محکم

پیمانی-استخدام غیر رسمی

اَتَر زدن(فال بد زدن)

حرف چند پهلو-سخن مبهم و دارای چند معنی

راسته بازار-بازار راست و مستقیم

جر و بحث-مجادله ی شدید گفتاری

خواهی نخواهی-نگا. خواه و ناخواه

تسمه از گرده ی کسی کشیدن-کسی را به سود خود بی رحمانه به کار واداشتن

 

زلم زیمبو-لوازم بی مصرف و بی ارزش

چقال-مهمل بقال

اما توی کار آوردن(شک و تردید درست کردن، اشکال‌تراشی کردن)

از چیزی زدن-از مقدار چیزی کسر کردن
دست چپی-از جناح چپ-مخالف حکومت

چکشی جواب دادن-محکم و قاطع پاسخ دادن-تند و برخورنده پاسخ دادن

آفتاب برِ دیوار آمدن(به پایان آمدن عمر)

چشم کردن-چشم زدن

رو آوردن-مراجعه کردن-دست به دامن شدن-پناه جستن

چپ چپ به کسی نگاه کردن-با اوقات تلخی-بدبینی یا اعتراض به کسی نگاه کردن

پشت چشم کسی باز ماندن-انگار نه انگار-برای کسی فرقی نداشتن

چاروادارکُش-جنس تقلبی-چیز بد

دو به دست کسی دادن-به کسی فرصت انجام کاری دادن-به کسی بهانه دادن

به دست و پای کسی افتادن-با التماس تقاضای ترحم کردن-نهایت خاکساری کردن

بد زبان- بد دهن

آتش به گور کسی باریدن-پس از مرگ دچار عذاب شدن

رج زدن-ردیف ایستادن-صف بستن-نوشتن مشق به ترتیب عمودی

بچه گولزنک-غیر واقعی-بی ارزش

تخم لق شکستن-فرصت دادن-رو دادن-کسی را به طمع انداختن

از خیر چیزی گذشتن-از چیزی صرفنظر کردن

البرز-بلندقامت-دلیر

در هم و بر هم-آشفته-پریشان-آمیخته

خاصه پز-نانوایی که نان خوب می پزد

آسمان به زمین آمدن-رویدادی مهم و عجیب پیش آمدن
پی گرفتن-دنبال کردن کار

آواز شدن-شهره شدن
خود را به کوچه ی علی چپ زدن-خود را بی اطلاع نشان دادن

جیر جیرک-آدم پر سر و صدا-اهل داد و فریاد

از دست کسی کشیدن-از کسی در زحمت و رنج بودن

چیدن و واچیدن-آراستن-در جای خود گذاشتن

از تک و تا نینداختن خود(از رو نرفتن، جا نزدن، خود را نباختن)

بارک الله-آفرین خدا بر تو باد-آفرین

خواب گرد-کسی که در خواب راه می رود

پیشانی-بخت و اقبال-طالع

 

آسمان با زمین دوختن-داشتن کمال مهارت در تیراندازی

رکابی-دارای رکاب-پیاده ای که به دنبال سواری بدود

دمبل و دیمبو-صدای دایره و دمبک-صدای بزن و بکوب

استخوان را پیش گاو و کاه را پیش سگ انداختن(کار را به نااهل سپردن)

آدم بی‌معنی-آدم بی‌خود

اُق گرفتن-حالت تهوع پیدا کردن
دستمالی-دست مالیدن
 

زن به مزد-دشنامی است به مردان فاسد

با حال-آدم سرحال و خوش-چیز یا جای دلپذیر

 
رودل-سنگینی معده

چرت بردن کسی را-غالب شدن حالت خواب بر کسی

 

آدم دو قازی-شخص بی‌سروپای بی‌ارزش

تو روی کسی ایستادن-شرم و حیا را کنار گذاشتن و با کسی مخالفت کردن

چهار چوب ملا حیدر-جای تنگ و ناراحت کننده
تلق و تولوق-صدای ناهنجار

پاییدن-زیر نظر گرفتن-مراقبت

حرفشان شدن-مشاجره ی لفظی پیدا کردن-اختلاف پیداکردن بر سر چیزی

داوطلب-خواستار-نامزد

زیر لبی-زیر زبانی

برگ برنده-ورقی که با آن بتوان بازی را برد-وسیله ی اثر بخش

 
 

چَک-سیلی-کشید

بغل زدن-زیر بازو گرفتن

ترش کردن-عصبانی شدن

تیار-درست و آماده

آروغ بی‌جا زدن(نابه‌جا سخن‌گفتن، نسنجیده کاری کردن)

تن زدن-سرپیچیدن-نپذیرفتن

 

چشم زهره رفتن-با خشم نگاه کردن
چرت زدن-گرفتار غلبه ی خواب بودن

آیه آمدن(سوگند یاد کردن، به قرآن سوگند خوردن)
دیوار کوب-پرده یا فرشی که برای زینت به دیوار می آویزند

دمر خوابیدن-روی سینه و شکم خوابیدن

دست کسی را خواندن-یه اندیشه و نقاط ضعف کسی پی بردن

خاتم کاری-نشاندن استخوان در چوب برای نقش و نگار دادن

 

برچسب زدن-تهمت زدن

اشک خنک-گریه‌ی ساختگی

 
رقصیدن به ساز کسی-تابع سلیقه و خواست کسی بودن-از خود اراده ای نداشتن و از دیگری تبعیت کردن

چس آمدن-در حالت عصبانیت به جای خوش آمدی می گویند چس آمدی

چرخ و فلک-وسیله ای دایره شکل برای بازی با جایگاه هایی آویخته که هر یک یا چند تن بریکی از آن ها می نشیند و آن دایره بر گرد خویش می چرخد

اشهد را گفتن-برای مرگ آماده شدن

تیز بزی-فورن-بی درنگ

از زمین سبز شدن(ناگهان و بی‌خبر پدیدار شدن، به‌طور غیرمنتظره حاضر شدن)

پشت پا پزان-آیین و رسم پختن آش پشت پا. آش پشت پا

تازه عروس-دختری که تازه ازدواج کرده است

از سر کسی زیاد بودن(بیش از حد توانایی و ظرفیت کسی بودن)

چراغانی-روشن کردن چراغ در جشن

بور شدن-دماغ سوخته شدن-خجالت زده شدن
خرده مالک-مالک زمین کشاورزی کوچک

 

دست به گریبان شدن-با هم به جدال پرداختن-گلاویز شدن

چار چشمی-با دقت و مراقبت کامل

بازرس-مامور بررسی و کنترل

خون کسی را حلال کردن-کسی را کشتن

پس گوش انداختن-مسامحه کردن-به تاخیر انداختن

 

ته ریش-ریش اندک

خمیره-سرشت-ذات

بابا بزرگ-پدر بزرگ

بابت-مورد-زمینه-موضوع

دوا خور کردن-عرق خور کردن-مسموم کردن

اُرُسی-کفش

چاله خر کُشی-یکی از گودهای تهران که پناهگاه مردم فقیر و بی نوا بود

آتو(بهانه، دستاویز، نقطه‌ضعف)

از آب درآمدن-نتیجه دادن-تربیت شدن-روشن شدن حقیقت

 

استخوان‌بزرگ-شخص دارای اصل و نسب

پا ندادن-امکانی پیش نیامدن

به یک تیر دو نشان زدن-با یک اقدام دو کار انجام دادن-با یک کار دو نتیجه گرفتن
پیش کسوت-کسی که سابقه اش بیش تر از دیگران است

 

در آمدن از زیر بته-خانواده و اصل و نسبی نداشتن
پاخان-پشت هم اندازی-سفسطه کردن

خار چشم کسی بودن-مایه ی عذاب کسی بودن

دلچرک-ناخوشایند-دارای اکراه

ذکر گفتن-پی در پی دعا خواندن

 

انگشت به دهان نهادن(متحیر ماندن)

 

آتش‌پا-فرز و چالاک-بی قرار

چار سری گفتن-متلک گفتن-کلفت بار کسی کردن-حرف مفت زدن

آمد داشتن(فرخنده و میمون بودن)

دست-بار-دفعه-مرتبه-واحد وسایل گوناگون

انگشت کردن(انگشت رساندن)
خدا قوت-خدا قوت بدهد-خسته نباشی
چشم و ابرو آمدن-دلبری کردن-عشوه آمدن

برادر اندر-برادر ناتنی-نا برادری

 

دسته جمعی-باهم-گروهی

خاله زنک-زن امل و دنیا ندیده-بی سواد و عامی-کسی که همواره درباره ی دیگران حرف می زند

خیرات کردن-چیزی را

 

 
اسب چپ با همدیگر بستن-با هم کینه و دشمنی داشتن

تو هفت آسمان یک ستاره نداشتن-در نهایت فقر و تنگدستی بودن
جلز و ولز-سوز و گداز
دماغ را بالا کشیدن-اظهار نارضایتی کردن

 

 

پیش پا افتاده-کم ارزش-حقیر-معلوم-آشکار

از دهان مار بیرون آمدن(هیچ کجی در کسی نبودن، راست بودن)

 

تکلیف شدن-به سن بلوغ رسیدن

بر ملا شدن-آشکار گشتن

رو به قبله بودن-در خال مرگ بودن

ترور کردن-کشتن به دلیل سیاسی

جیب کسی را زدن-محتوای جیب کسی را ربودن

دیزی دِهناری-آدم بی ظرفیت و کم طاقت

چاق کردن-سر حال آوردن-درمان کردن

 

 

 

آن سفر-آن بار-آن دفعه

 

دوا درمان-مداوا-معالجه

دیوان کردن-انتقام گرفتن-قصاص گرفتن

پاترس-ترساندن کودکان برای بازداشتن از کاری

زیر اخیه کشیدن-زیر فشار گذاشتن

آقا چسونه-آدم حقیر و بی ارزش

پا لب گور داشتن-بسیار پیر بودن-در شرف مرگ بودن

دایه ی مهربان تر از مادر-پرستاری که بیش از مادر مواظب کودک است-کسی که تظاهر به دل سوزی می کند

ابریشم(زن نوازنده، مطرب)
خودنویس-قلمی که جوهرش را با خود دارد
خر چسونه-در مقام تحقیر به شخص خقیر و ناقابل می گویند-نام حشره ای است

آسمان را به زمین آوردن (دوختن)(کار شگفت‌انگیز کردن)

اجاق(دودمان)

خیر مقدم-خوش آمد
بغض کردن-متاثر و غمگین شدن و به خود فرو رفتن

داغ دیدن-شاهد مرگ عزیزی شدن

جفنگ-یاوه-سخن بی هوده-هرزه

پیش بودن-جلو بودن-برتری داشتن

چشته خور کردن کسی-کسی را از لطف خود بهره مند کردن
دخل و خرج کردن-درآمد بیش از هزینه شدن-سود بردن

اخ و تف کردن-آب دهان بیرون افکندن

در گوشی-با زمزمه-پچ پچ وار

آجر شدن نان(از بین رفتن درآمد)

بعد از نود و بوقی-پس از مدتی دراز
بال بال زدن-بی قراری کردن-دل واپس بودن

از رو بردن-خجالت دادن-مقاومت حریف را در هم شکستن
چیز خور-مسموم شده

 
آنکادر کردن-اصطلاحی در ارتش برای جمع‌کردن رختخواب
 

دست چپی-از جناح چپ-مخالف حکومت

حواس پرتی-پریشان حواسی-فراموش کاری
زیر بته عمل آمدن-بی پدر و مادر بودن-بی فرهنگ بودن
اِحلیل خوردن(فریب خوردن)

جیغ-فریاد-صدای نازک و بلند

 

پالان خروس-کنایه از چیزی که وجود ندارد برای نشان دادن نداری مطلق

پیاله فروش-میخانه چی

آش دهن سوزی نبودن-زیاد جالب نبودن-اهمیت زیادی نداشتن
زدن به چاک-در رفتن-جیم شدن

 

خبرنگاری-کار خبرنگار

حق بردن-رشوه بردن-از راه حق و حساب گرفتن-درآمدی منظم داشتن

خاله خرسه-دوست نادان

زبان به چیزی باز کردن-چیزی را بر زبان آوردن

چشم ِ غربال-سوراخ های غربال

دل و جگر زلیخا-تکه تکه-پاره پاره

تصدق شدن کسی را-بلاگردان کسی شدن-قربان صدقه ی کسی رفتن

 

پشه کسی را لگد زدن-با دردی اندک بنای گله و زاری گذاشتن

 

آب و رنگ(طراوت و شادابی)

جور شدن-اخت شدن-انس گرفتن-هماهنگ شدن

پنج تن آل عبا- پنج تن

آدم بی‌خود-بی‌شخصیت و بی‌معنی

تنبان درآر-بی حیا-دریده

خداحافظی کردن-به درود گفتن

چرب کردن سبیل-رشوه دادن-حق السکوت دادن
خلاف شرع-ضد قانون شریعت
آمدن(آغاز به کاری کردن)

 
دست بده داشتن-بخشنده بودن
دراز کش-افتاده-خوابیده

دوما-در ثانی-دیگر آن که-دوم آن که

 
به خون کسی تشنه بودن-کینه ی کسی را سخت در دل داشتن-با کسی سر جنگ داشتن
اختلاط کردن-بی‌هدف از این در و آن در گفت‌وگو کردن

دخانیات-کشیدنی ها مانند توتون و تنباکو و مانند آن ها
ریش کسی را چسبیدن-یقه ی کسی را چسبیدن

از دروازه نگذشتن، از سوراخ سوزن گذشتن-حالاتی بی‌ثبات و بسیار متضاد داشتن

چتر باز-مهمان ناخوانده به وقت غذا

حق-باج سبیل-رشوه
پاشنه ترکیده-بی سر و پا-آدم پست
زدن به تور-به چنگ آوردن-تصاحب کردن

اهل حال-دوستدار تفریح و خوش‌گذرانی

تُخم-اصل هرچیزی-دانه

دمامه-زن خشن-زن بی حیا و پاچه ورمالیده-آپارتی

پیشانی-بخت و اقبال-طالع

 

پمپ بنزین-جایی که به وسایل نقلیه بنزین می دهند