دم و دستگاه چیدن-اسباب و آلات چیدن

تف سر بالا-چیزی که مایه ی سرشکستگی و ننگ خود آدم باشد

روی آب نشستن-سوار قایق یا کشتی شدن

پا در هوا-بی اساس-بی اصل-غیر قطعی

 

تحویل دار-کسی که در بانک از مشتری پول می گیرد و یا به او پول می دهد

رسوخ کردن-در دل اثر کردن-رخنه و نفوذ کردن

اهل کوفه-سست پیمان-بی‌وفا و غیرقابل اعتماد

دنبال کسی فرستادن-کسی را احضار کردن

خر با تشدید-بسیار احمق-الاغ تمام عیار

رگ بسمل کسی خاریدن-در معرض خطر و مرگ قرار گرفتن

دل غشه گرفتن-متاثر و ناراحت شدن-بی حال شدن-دچار ضعف شدن
زبان در قفا-زبان پس قفا
دهن دره-خمیازه

بیرون روش-اسهال-شکم روش

تسبیح انداختن-یک یک دانه های تسبیح را از زیر انگشتان گذرانیدن

اول چلچلی(تازه به چهل سالگی رسیدن (اول بلوغ و خوشی))

توی دل کسی را خالی کردن-کسی را ترساندن-ناامید کردن

روده گشاد کردن-سکسکه کردن

 

از خوشحالی در پوست نگنجیدن(از شادی سر از پا نشناختن)

روبوسی-به مناسبتی روی یکدیگر را بوسیدن

دل قرصی-اطمینان

جفت بودن-در جای خود قرار داشتن

 

در کردن-شلیک کردن-خالی کردن

چشم و ابرو نازک کردن-ناز و افاده کردن

پشت هم انداز-حقه باز-حیله گر

رو به قبله بودن-در خال مرگ بودن

دیگ بخار-دستگاه تولید بخار

آدم دو قازی-شخص بی‌سروپای بی‌ارزش

دختر خانم-خطابی احترام آمیز برای دختران

آبدست(ماهر، استاد)

جفتک-لگد حیوان که با هر دو پا بزند-کنایه از خودداری از انجام کاری

چاق کردن غلیان-آماده کردن غلیان برای کشیدن

چار خیابان زدن موی سر-تراشیدن مو به شکل + که برای تنبیه دانش آموران انجام می گرفت

دستی از دور بر آتش داشتن-از حقیقت امری بی خبر بودن-قضاوتی سطحی از چیزی داشتن

خل و ول-دیوانه-ساده لوح

بدک-نه چندان بد

پا روی دم کسی گذاشتن-کسی را آزردن و به کینه جویی برانگیختن

از خشت افتادن-بدنیا آمدن

دست انداز-ناهمواری راه و جاده

خاله خوانده-زنی که با همه طرح دوستی می ریزد

خوشمزه-آدم اهل شوخی-بذله گو

 

در دست-آماده-حاضر

پَس-ناجور-خراب

ریش پروفسوری-ریشی که فقط روی چانه یلند شده است

تِر تِر-آواز بیرون آمدن فضولاتِ بیمار اسهالی

به غوره مویز شدن-آموزش ندیده و بی تجربه ادعا داشتن

دخالت کردن-در آمدن در کاری

 

چوب چوبی-دیوار یا در مشبک و چوبی

خستگی در کردن-استراحت کردن

زیر دین رفتن-قرض دار شدن-مدیون شدن

 

آوار شدن سر کسی(بی‌خبر نزد کسی در آمدن)

دو به هم اندازی-فتنه انگیزی-سخن چینی

چلاندن-فشار دادن برای آب گرفتن
دان-دانه-چینه
تو هچل-انداختن به دردسر انداختن-دچار مشکل کردن

خشکه بار-نگا. خشکبار

دست به دست گشتن-هر از گاهی نزد کسی بودن-از دستی به دست دیگری رفتن

جَغُل مغل-شکمبه-سیرابی

پِخ-صدایی برای ترسانیدن کسی

ریختن پشم و پیله ی کسی-از میان رفتن قدرت کسی-ضعیف شدن کسی

باز نشسته ک-سی که بدلیل پیری و یا علل دیگر از کار کردن دست کشیده است و حقوقی دریافت می کند

خیلی آب خوردن-گران تمام شدن-هزینه ی سنگین داشتن

دلگرم-علاقه مند-مشتاق

پرت شدن-دور افتادن از مطلب

چموش-سرکش-یکدنده

جیغ و داد-داد و فریاد

ته و توی چیزی را بالا آوردن-به اصل چیزی پی بردن-چیزی را تمام کردن
افسار پاره کردن(سرپیچی کردن، یاغی شدن)
تو روی کسی ایستادن-شرم و حیا را کنار گذاشتن و با کسی مخالفت کردن

چار چنگولی-سفت و محکم-با دست ها و پا ها

پِتِه-گرفتن زبان-لکنت

راست و حسینی-رو راست-بی شیله پیله

بپا-مواظب باش-متوجه باش

زار و نزار-زرد و ناتوان-بد حال و بیمار

آشنا روشنا(دوست آشنا)

بسیار دلواپس و نگران بودن

چشمداشت-توقع-انتظار
تو کله ی کسی کردن-چیزی را به سختی به کسی آموختن

اهل کاری بودن(وارد بودن در کاری)

بی حوصله-ناشکیبا-شتابزده
از کرگی دم نداشتن خر-نهایت پشیمانی و انصراف از ادامه‌ی کاری

آینه‌ی زانو-برآمدگی زانو

پیداش کردن-کسی را یافتن-گیر آوردن

آه در بساط نداشتن(سخت بی‌چیز بودن، بیچاره و بینوا بودن)
پوست پیازی-نازک و بی دوام

برخوردن به کسی ،-به نطر کسی ناپسند آمدن-به کسی گران آمدن-احساس اهانت کردن-با کسی دیدار کردن

آن سرش ناپیدا بودن-برای نشان دادن حد کمال و مبالغه به‌کار می‌رود

اخ و تف کردن-آب دهان بیرون افکندن

زیر پای خود را سست دیدن-موقعیت خود را نااستوار دیدن-شغل و سمت خود را در خطر دیدن

تنبان درآر-بی حیا-دریده

تو سی خودت، من سی خودم-از تو به خیر و از ما به سلامت

آفتاب کسی به زردی رسیدن(به پایان رسیدن دوران زندگی و یا قدرت و نفوذ کسی)

 

زبانزد شدن-معروف شدن-فاش شدن

جانب کسی را گرفتن-از کسی پشتیبانی کردن

خروار-کنایه از مقدار زیاد

پالان کردن کسی-فریب دادن کسی

تر و فرز-چست و چابک

برگ برنده-ورقی که با آن بتوان بازی را برد-وسیله ی اثر بخش

بیعار-کسی که شرم و ننگ نمی شناسد و از سرزنش شرمنده نمی شود

آوردن(باعث شدن، ایجاد کردن)

چغل خور-سخن چین
 

دبور-بی سر و پا-لات-ولگرد-آسمان جل

راحت کردن خیال کسی-به کسی اطمینان خاطر دادن

آبجی خاک‌انداز-زن فضول و خبرچین

جزوه کش-کسی که در مجالس ترحیم جزوه های قرآن را پخش می کند

دوربین انداختن-دید زدن-چشم چرانی کردن

بی بی قدومه-دختر بچه ای که ادای مادر بزرگ ها را در می آورد

چاووش-کسی که به هنگام رفتن زایر به زیارت اشعار مناسب می خواند

جیب کَن-کسی که کارش اخاذی و تلکه است-کسی که دیگران را می دوشد

رک گویی-صاف و پوست کنده حرف زدن

ذِله آوردن-به ستوه آوردن-خسته و عاجز کردن

از خاک برداشتن-کسی را نواختن و به جایی رساندن

رو دست بالا آمدن-رقابت کردن-پیشی گرفتن

دل کسی آب شدن-به اوج تمنا رسیدن-بسیار مشتاق شدن-بی تاب شدن

الحق(به‌راستی، حقیقتن)

دست کسی را توی پوست گردو گذاشتن-کسی را گرفتار مشکل و سختی کردن

تاپاله چسباندن-بوسدن محکم و پی در پی

خاله زنک-زن امل و دنیا ندیده-بی سواد و عامی-کسی که همواره درباره ی دیگران حرف می زند

بار و بندیل-اسباب و بساطی که کسی با خود می برد
زیر لبی-زیر زبانی
 

 

حیوانی-نگا. حیوانکی

پا دری-فرشی که پای در می اندازند-سنگی که کنار در می گذارند تا باد در را حرکت ندهد

چشم گرم کردن-چرت زدن-اندکی خوابیدن

افتادن به گردن کسی-به کسی تحمیل شدن

دهن دره-خمیازه

دستی دستی-به دست خود-آگاهانه-عمدی

الم‌شنگه(هیاهو، آشوب، جنجال، داد و قال)

زیر در رو-گریزان-گریز پا-شانه خالی کن

آهوی مانده گرفتن(بی‌انصافی کردن، عاجزکشی کردن)
پا روی هم انداختن-بی خیال بودن-بی توجه بودن
بیعار-کسی که شرم و ننگ نمی شناسد و از سرزنش شرمنده نمی شود

ریغ-مواد درون امعا و احشا

الف الف کردن(قاچ‌قاچ کردن)
 

دم موشی-هر چیز باریک و دراز
تنوری-پخته شده در تنور
خود را بستن-پول دار شدن
زود باش !-شتاب کن! عجله کن!

پا افتادن-اتفاق افتادن-پیش آمدن

 
رشته ی کلام به دست گرفتن-آغاز به سخن کردن-سخن را دنبال کردن

خر پاپو-وسیله ای دارای چرخ برای آموزش راه رفتن به کودکان نوپا

آب باریکه-درآمد اندک اما مرتب
بمیرم-قربان بروم

زیر چیزی زدن-حاشا کردن-انکار کردن
جان به لب رسانیدن-صبر و طاقت کسی را تمام کردن
تل انبار-توده-انباشته

دنگ و دیوانه-خُل و احمق-سخت داغ
آلا گارسون-اصلاح موی سر زن به سبک موی پسران

خواربار-ارزاق-خوراک

زر زر-صدای گوش خراش و یکنواخت-آواز گریه ی نامطبوع بچه
توالت کردن-آرایش کردن
به زمین انداختن روی کسی-در خواست کسی را رد کردن
داش مشدی-لوطی محل-آن که غرور جوانی دارد
درز-شکاف-محل اتصال یا دوخت
خر کسی را نعل کردن-رشوه دادن-سبیل کسی را چرب کردن-راضی کردن

ترقه فرنگی-بچه ی شرور

خوردن حرف-نگا. حرف را خوردن

زبانی-شفاهی

خاک به سر شدن-مصیبت زده شدن-داغ دیدن-از فدر و اعتبار افتادن

 

خر لنگ خود را به منزل رساندن-با وجود سختی کار را به پایان رساندن

خاله ی خر عمه ی گاو-بسیار نفهم-از اصل و نسب نادان

تیله ی کسی بودن-گوش به فرمان کسی بودن-زیر اراده ی کسی بودن

ده کوره-ده یا شهر کوچک عقب افتاده و بدون امکانات

دل و حوصله-آمادگی-حاضر بودن برای انجام کاری-شور و اشتیاق
خوش برخورد-خوش محضر-خوش معاشرت

 

راحتی-دمپایی

بد شیر-متقلب-بد جنس

آبدوغ خیاری(بی ارزش، بی اعتبار)

توبره ی گدایی-کیسه ی گدایی

زنجیر زن-کسی که در ماه محرم به پشت خود زنجیر می زند

 

حَب-قرص

چانه شل-دهن لغ-کسی که حرف در دهانش بند نمی شود

زیر دل کسی زدن-فدر ندانستن-بی اعتنا بودن

آبستن فرزندکش(دنیا، روزگار)

 

زوار در رفتن-بند و بست چیزی خراب شدن-از شدن خستگی یا پیری از کار افتادن

زیر گوشی-بالش بسیار کوچک که هنگام خواب زیر گوش می نهند

در دل آمدن-به دل برات شدن-به خاطر خطور کردن-احساس واقعه ای خوب یا بد کردن

چار زانو نشستن-نوعی نشستن به طوری که زانوها در راست و چپ و پای راست زیر زانوی چپ و پای چپ زیر زانوی راست قرار گیرد-نهایت ادب و نزاکت

از بای بسم الله تا تای تَمَت-از اول تا آخر-از سیر تا پیاز

زیش ریش شدن دل-سخت ناراحت شدن-به گریه افتادن و از حال رفتن

زیر گوش کسی زدن-به کسی سیلی زدن
اهل نشست(تارک دنیا، گوشه‌نشین)

رای دادن-نظر دادن به انتخاب چیزی یا کسی

برقی-دستگاهی که با برق کار می کند-به سرعت-با شتاب

آرد خود را بیختن و الک را آویختن(کسی که وظایف زندگی‌اش را انجام داده و دیگر توقعی از او نیست)

بد عنق-کج خلق-بد اخلاق

تخم طلا گذاشتن-کنایه از چیز گران بها آوردن-کار بسیار مهمی انجام دادن

بیشتر از کوپن حرف زدن ،-سخنان بالاتر از حد و مقام خود گفتن پا را از گلیم خود فراتر نهادن

 

 

 

از آب گل آلود ماهی گرفتن-از اوضاع درهم و آشفته بهره گرفتن

آلا گارسون(اصلاح موی سر زن به سبک موی پسران)

تسویه حساب-تلافی-پاک کردن دل خوری

آفتاب به آفتاب-هر روز

آسمان را سِیر کردن-سخت خوشنود بودن-لذت بسیار بردن

 

دل آمدن-به چیزی تن در دادن

ریش چیزی درآمدن-کهنه و منسوخ شدن

جَغُل مغل-شکمبه-سیرابی
بی خودی-بی دلیل-بی جهت

حرام کردن-تلف کردن-از میان بردن نتیجه و فایده

خرکچی-چارپادار

زن طلاق-مردی که به اندک بهانه ای زنش را طلاق می دهد

آوار شدن سر کسی(بی‌خبر نزد کسی در آمدن)

پیزر به پالان کسی گذاشتن-با دروغ و چاپلوسی کسی را فریفتن-هندوانه زیر بغل کسی گذاشتن

حق القدم-پای مزد-پای رنج-حق ویزیت پزشک

چسو-ترسو-بزدل-آن که بسیار چس دهد

زیاده روی-افراط-اسراف

آن سفر-آن بار-آن دفعه

از دولت سر-به لطف کسی-از برکت وجود کسی

احتیاطی-نجس-ناپاک

 

جیر جیرک-آدم پر سر و صدا-اهل داد و فریاد

چوق-چوب-تومان

راست روده شدن-اسهال گرفتن

حساب سرانگشتی-حساب ساده و روشن

 

چَک-سیلی-کشید

 

الف الف کردن(قاچ‌قاچ کردن)
در هم لولیدن-توی هم رفتن

تحویل گرفتن-به کسی احترام گذاشتن-از کسی پذیرایی کردن

داداشی-برادر در زبان کودکان

دَم دادن-دل دادن-جرات دادن-گستاخ کردن

به تخته زدن-در مقام تعریف و چشم نخوردن کسی بکار می برند

زمین گذاشتن چیزی-چیزی را ترک کردن

از دماغ کسی در آمدن(شادی و نشاطی را با اندوه و رنج تاوان دادن)

اجل معلق(مرگ ناگهانی)

پر گو- پر چانه

 

بر پا-سرپا-استوار-بلند شوید !

پیش پیشکی-از پیش

دک شدن-جیم شدن-ناپدید شدن

چسش دادن کاری را-لفت و لعاب دادن-بیش از اندازه مهم وانمود کردن

حق گرفتن-نگا. حق بردن

تو هفت آسمان یک ستاره نداشتن-در نهایت فقر و تنگدستی بودن

دل فرو ریختن-سخت وحشت کردن-بسیار ترسیدن

در پاسخ به زنگ تلفن یا خانه می‌گویند (یعنی می‌شنوم)
آسمان (و) ریسمان(حرف‌های بی‌ربط و صد تا یک قاز)

راست شدن مو بر تن-سخت ترسیدن-وحشت کردن

تمدن-شهری گری- مجازن: تربیت و ادب

دور کسی گشتن-قربان صدقه ی کسی رفتن

رو کشیدن-به کسی برای نزدیکی کردن تکلیف کردن

زبان گرفتن-لکنت زبان-از حالات و گفتار مرده یاد کردن و دیگران را گریاندن
دود-دخانیات-مواد مخدر

به درد خوردن-مفید بودن-به کاری آمدن
خاک به سری-همبستری زن با شوهر

جا افتادن-سر جای خود آمدن

خستگی در کردن-استراحت کردن
بار و بندیل-اسباب و بساطی که کسی با خود می برد

درد-نفرینی مانند کوفت-زهرمار-مرض

رب و رسول را یاد کردن-به حد مرگ رسیدن

 

خارش گرفتن-به خارش افتادن بدن
 

زننده-زشت-نامطبوع-نفرت انگیز

اشک تلخ(شراب، اشک عاشق)

پشت چشم نازک کردن-پشت چشم آمدن

پوست کندن-سخت تنبیه کردن

باشگاه-محل گردهمایی گروهی برای ورزش-تفریح و از این قبیل

داغ باطل زدن-از کار انداختن-از رونق و رواج انداختن

رفتن توی بحر چیزی یا کسی-در چیزی یا رفتار کسی دقیق شدن

بد ذات-بد نهاد-بد گوهر-بد جنس-خبیث

 

جا-رختخواب-بستر
باد به آستین کسی کردن-کسی را به کاری تحریک کردن

چوب کاری کردن-از کسی پذیرایی زیاد کردن-به کسی محبت بسیار کردن-کتک زدن بیش از حد

تلنگ-یشکن-باد صدا دار-ضربه ی صدا دار

چشم واسوخته-چشم برتافته

ریش تراش-دستگاهی دارای تیغ برای تراشیدن ریش

انگشت روی چیزی گذاشتن-موضوعی را مورد توجه قرار دادن

حوصله ی کسی سر رفتن-خسته و کسل شدن-بی تاب شدن

خط و نشان کشیدن-تهدید کردن

جهنم دره-جای نامناسب و عذاب دهنده

اختلاط کردن(بی‌هدف از این در و آن در گفت‌وگو کردن)

از سر وا کردن-کاری را سرسری انجام دادن
آمپر کسی بالا رفتن-از کوره در رفتن

از غورگی مویز شدن(مقدمات کاری را فرانگرفته ادعای استادی کردن)

پَخ خوردن-تیزی چیزی

دست نخورده-استفاده نشده-چنان که نهاده باشند

دود دادن سبیل کسی-ادب کردن-تنبیه کردن-شکست دادن

پُرتابل-قابل حمل

جاده صلف کن-کسی که موانع را از سر راه بر می دارد-آلت دست

از زورِ(از شدت، از بسیاری)

حمام زنانه-جای پر سر و صدا و شلوغ

جوخه ی اعدام-جوخه ای که محکوم به اعدام را تیرباران می کند
روی غلتک افتادن-جریان دلخواه و طبیعی را به دست آوردن-دور برداشتن و سرعت گرفتن

زهرآب-ادرار-شاش-پیشاب
پت و پهن-دارای پهنای بیش از حد-کت و کلفت-گل و گشاد
آلبالو گیلاس چیدن(نگاه کردن و ندیدن)

دست و پا چلفتی-بی عرضه-نالایق-بی دست و پا

باب شدن-معمول و رایج شدن

دنبال کسی فرستادن-کسی را احضار کردن

حرف‌های بی‌ربط و صد تا یک قاز

دماغ چاق بودن-سر حال بودن-تندرست بودن

آتش زیر پا داشتن(بی‌قرار بودن)

رد زدن-رد پای کسی را گرفتن-نشان به جایی بردن

باد در سر داشتن-تکبر و غرور داشتن

بیخ ریش کسی بستن-به زور دادن-تحمیل کردن
جِر آمدن-اوقات تلخ شدن-زیر مقررات بازی زدن

 

خاطر جمع-مطمئن
حیوونی-نگا. حیوانکی

چیله جمع کردن-گردآوردن چیله

آشی شدن-سوراخ‌سوراخ‌شدن بدن از ترکش‌های فراوان

چغاله بادام-بادام نارس

پل آن سوی رود بودن-کاری بی هوده بودن
خوش ریخت-دارای هیکل برازنده

افندی پیزی(به‌ظاهر شجاع و در واقع ترسو، پهلوان پنبه)

ترکیدن بغض- بغض کسی ترکیدن

اشهد را گفتن(برای مرگ آماده شدن)

آدم مقوایی(بی‌اراده، کسی که هیچ‌کاری نمی‌کند)

جانمی-کلمه ای که در مقام خوش آمد و تقدیر از کسی می گویند
آفتاب به آفتاب(هر روز)

توی پیاز خوابانیدن-برای فرصت لازم نگاه داشتن

بلند شدن زیر سر کسی-با کسی سر و سری داشتن-تحریک شدن

دستی دستی-به دست خود-آگاهانه-عمدی

شماره ی نوشته : ١- ۹ / ۷

آماده‌باش-حالت آماده بودن برای رویارویی با خطر

پای خود را جای پای دیگری گذاشتن-از کسی تقلید کردن

راسته کردن-حساب گِرد کردن اعداد

روضه خواندن-سخنان بی فایده گفتن-آه و ناله کردن

چرت کسی پاره شدن-ناگهان از خواب پریدن

بگو بخند-خوش مشرب-بذله گو

اتوکشیده-با سر و وضعی شسته‌ورفته و مرتب

زار زار گریه کردن-سخت گریه کردن

دبیر-آموزگار دبیرستان-فرد صاحب مقام در یک حرب-وزارت خانه یا سفارت
زدگی-لک یا خرابی در میوه یا پارچه

تر دست-ماهر-شعبده باز

ادا در آوردن(مسخرگی کردن، تظاهر کردن، تقلید کردن)

خشک و خالی-مختصر و ناچیز

خشکه مقدس-متدینی که جز اطاعت از ظاهر احکام دینی به چیزی تن نمی دهد

به دل خود صابون مالیدن-به خود وعده ی خوش دادن

 

دور کسی یا چیزی را خیط کشیدن-با کسی قطع رابطه کردن-از خیر کسی یا چیزی گذشتن

از خود در آوردن(دروغ‌پردازی کردن)

 

اشک تمساح-گریه ی دروغین

دُم کسی را گرفتن-از کسی پی روی و تقلید کردن-کسی را رها نکردن