بازداشت-توقیف موقت-موقتا زندانی کردن

 

اسم درگوشی(نام دوم فرد مسلمان که نام یکی از امامان است)

 

تارتنک-عنکبوت-کارتنک

زاغ و زوغ-فرزندان خردسال-نق-غر و لند

 

حاجیت-بنده

جوخه ی اعدام-جوخه ای که محکوم به اعدام را تیرباران می کند

توپ ِ توپ-ثروتمند-بی نیاز

دل رحم-مهربان

خون کسی را کثیف کردن-کسی را بسیار عصبانی کردن

رضایت دادن-در گذشتن از شکایت و دنبال کردن قضیه-قبول کردن

به کله ی کسی زدن-دیوانه شدن

آروغ بی‌جا زدن-نابه‌جا سخن‌گفتن-نسنجیده کاری کردن
 

خلاصه نویسی-کوتاه کردن مطلب

چروک-چین و شکن

از زیر بته عمل آمدن-خانواده و اصل و نسبی نداشتن

دلجور-همدل
 

جد و آباد-آبا و اجداد-پدر و پدر بزرگان

 

خشتک پاره کردن-قیامت به پا کردن-داد و بی داد کردن-رسوا کردن-شدت عمل نشان دادن
پشت اندر پشت-نسل اندر نسل

بینی و بین الله-میان من و خدا-انصافا-الحق

حلوا جوزی-آدم ساده دل و سر به راه-پر حوصله و مطیع
روی سگ کسی بالا آمدن-تندخویی کردن-ناسازگاری کردن

زنجیر زن-کسی که در ماه محرم به پشت خود زنجیر می زند

بر و برگرد نداشتن-مسلم-قطعی-بی چون و چرا

درآوردن دلی از عزا-پس از مدت ها گرسنگی غذای مفصل و مطبوعی خوردن-به خوشی و راحتی ساعتی را گذراندن

دست اندر کار شدن-آغاز به کاری کردن

خراب کردن-زرد کردن-آلودن لباس-نظم کار چیزی را به هم زدن

بی حال-فاقد نیروی لازم-بی حوصله-خسته

بله قربان-در حالت احترام در جواب مثبت می گویند-مجازا به معنی تملق است
پیش بینی کردن کار یا شخصی

 

خیره-بی شرم-پر رو

بی ریش-ناجوانمرد-نامرد

چیزی شدن-اهمیت و اعتباری پیدا کردن-به جایی رسیدن

اشتباه لپی(اشتباه لفظی)
دقیانوس-نام یکی از پادشاهان سامی که اصحاب کهف را تعقیب می کرد-گذشته ی بسیار دور

خوش سلیقه-خوش ذوق-نیکو طبع
تیغ زدن-باج گرفتن-پول گرفتن و پس ندادن-جیب کسی را خالی کردن

چشم و دل کسی دویدن-حریص بودن

ته و توی چیزی را بالا آوردن-به اصل چیزی پی بردن-چیزی را تمام کردن

تکلیف شدن-به سن بلوغ رسیدن

اصل‌ کاری-مهم‌ترین چیز یا شخص

بد قلق-بد عادت-بد ادا

آفتاب روی پشت بام جمع کردن(کاملا تنگدست بودن)

آب برداشتن(هدف دیگری در پس کاری وجود داشتن)
تق و لق-بی رونق-کاسد-بی مشتری

خاک بر سر-توسری خورده-داغ دیده-بدبخت

 

خوشی زیر دل کسی زدن-به بخت خود پشت کردن-موقعیت خوب را با ندانم کاری از دست دادن
ترشیده-غذایی که فاسد و ترش شده است-دختر خانه مانده و شوهر نکرده
رشته ی کلام به دست گرفتن-آغاز به سخن کردن-سخن را دنبال کردن
رو به راه-آماده-مهیا-منظم
 

 

آغبانو-لقبی برای زنان محتشم و بزرگ

 

روی شاخ بودن-مسلم بودن-قطعی بودن

دوا شور-شستن فرش با نوعی دوای جلا دهنده

حق و حساب-باج سبیل-رشوه
آه نداشتن که با ناله سودا کردن-آه در بساط نداشتن
 

تخته پِهِن-پهن خشک شده که برای خوابیدن زیر حیوانات می گذارند

چادر چاقچور-لباس بیرون رفتن زن با حجاب ایرانی در گذشته

 

 

دوبلور-دوبله کننده

رفتن به کسی-شبیه بودن به کسی

بابا ننه دار-خانواده دار-اصیل-صاحب نام و نشان

 
 

از بیخ گوش کسی گذشتن-در برابر خطری قرار گرفتن و آسیب ندیدن
پر گویی-روده درازی-پر چانگی

خر غلت زدن-مانند خر بر خاک غلتیدن

 

خاطر جمع بودن-مطمئن بودن-یقین داشتن

رنگ و رو رفته-کهنه-فرسوده-کارکرده

 

خیس کردن برنج-در آب ریختن برنج
پیشنهاد-طرح
بریز و بپاش-دم و دستگاه-خرج بسیار

از جایی آب خوردن-ناشی از چیزی بودن

 
 

دار و دسته راه انداختن-برانگیختن یاران و طرفداران-ترتیب دادن گروه هواداران
بلد-راهنما-کسی که راه را می شناسد

حرف چند پهلو-سخن مبهم و دارای چند معنی
چشم نم نمی-کسی که چشمش آب پس نمی دهد

خُلق تنگ-عصبانی-خشمگین

دهل کسی را زدن-کسی را از کار برکنار کردن

در آمدن گند کاری-برملا شدن افتضاح پنهان شده

پا را توی یک کفش کردن-پافشاری کردن روی عقیده ی خود-لج کردن

به غوره مویز شدن-آموزش ندیده و بی تجربه ادعا داشتن
آتش سوزاندن(شیطنت و شرارت کردن)

 

پِق-صدای خنده ی ناگهانی

جد و آباد-آبا و اجداد-پدر و پدر بزرگان

پامال شدن-از بین رفتن
دست را بند کردن-به کاری مشغول کردن

 

چراغ باران-چراغانی

جگر گوشه-فرزند

دنبال کردن-تعقیب کردن-اصرار و پافشاری کردن-پی گیری کردن

با سر رفتن-کنایه از داشتن نهایت شوق و اشتیاق برای کاری یا چیزی

از دست برآمدن(ممکن و شدنی بودن، از عهده بر آمدن)

انگولک کردن(سر به سر گذاشتن، با انگشت به چیزی ور رفتن، انگشت رساندن)

بوق کسی را زدن-از مقام افتادن-از دور خارج شدن

رشوه خوار-کسی که برای انجام کاری ناروا دستمزد دریافت می کند

حلبی-کنایه ازجنس آهنی کم مقاومت

بز گرفتن-جنس ارزان و پر سود گیر آوردن

اوت بودن-بی‌خبر بودن-از مرحله پرت بودن

چرکمرد شدن-آن قدر چرک که با شستن هم چرک نرود

این دنده آن دنده شدن-این پهلو آن پهلو شدن

چای خوری-وسایل چای خوری-سرویس چای خوری

چهلم-چهلمین روز درگذشت کسی
چم کسی را گرفتن-دل کسی را به دست آوردن

چرخیدن در روی یک پاشنه-تغییر نکردن وضعیت-گذشتن وضع به منوال سابق

 

رو به قبله بودن-در خال مرگ بودن

آدم(نوکر، امردی که بچه‌بازان نزد خود نگاه می‌دارند و مخارجش را می‌پردازند)

پینکی رفتن-چرت زدن

توالت-مستراح-دستشویی-آرایش-بزک

اقل‌کم-دست‌کم-لااقل
رحمت به . . .-صد رحمت به-هنگام برتری دادن چیزی به کار می رود: رحمت به آب حمام
دادار دودور-عِرض و ناموس زن-آلت تناسلی مرد-هارت و پورت

اجل معلق(مرگ ناگهانی)

چای کار-کشت کننده ی چای

زیر آرنجی-بالشی که هنگام دراز کشیدن زیر دست و آرنج می گذارند

خام کردن-فریب دادن-اغفال کردن

چراغ خواب-چراغ کم نوری در اتاق خواب

انگشت بلند کردن-اجازه‌ی سخن خواستن

 

زیر پوش-جامه ی زیرین

خاطر جمع-مطمئن

خاک عالم-تکیه کلامی برای اظهار تعجب و شرمندگی و ناراحتی

تند نویس-کسی که سریع می نویسد

بچاپ بچاپ-اوج سوء استفاده و دزدی

درز کردن-فاش شدن-آشکار شدن

چسو-ترسو-بزدل-آن که بسیار چس دهد

جدول کشی-خط کشی و شبکه بندی
 

بگو بخند-خوش مشرب-بذله گو

رقص شتری-رقصی که از روی قاعده نباشد-حرکات نابهنجار

پولک-زینت هایی دایره شکل و درخشان که به جامه می دوزند

چار خیابان زدن موی سر-تراشیدن مو به شکل + که برای تنبیه دانش آموران انجام می گرفت

پیچ خوردن-در خلاف جهت-حرکت کردن-پیچانده شدن استخوان

چاره ساز-خداوند

تعطیل بردار-تعطیل شدنی

دَم دادن-دل دادن-جرات دادن-گستاخ کردن

استخوان‌بندی-درست کردن انگاره و طرح

جز جگر-سوختگی دل بر اثر اندوه و مصیبت

تن خواه گردان-پول نقدی که در موقع لزوم خرج هرینه های فوری می شود

افتادگی(پریشانی، احتیاج)

 

 

خط هوایی-راه هوایی-مسیر هواپیما

خال زدن-پیدا شدن خال در جایی از بدن یا لکه در چیزی-خال کوبی کردن

دل غشه گرفتن-متاثر و ناراحت شدن-بی حال شدن-دچار ضعف شدن
پیاز خرد نکردن به ریش کسی-از کسی ترسی نداشتن-به کسی اعتنایی نداشتن

چپ چُس-اصطلاحی تحقیرآمیز برای خطاب

پیزر به پالان کسی گذاشتن-با دروغ و چاپلوسی کسی را فریفتن-هندوانه زیر بغل کسی گذاشتن

از رو بردن(خجالت دادن، مقاومت حریف را در هم شکستن)

دهن پاره-بد زبان-بی حیا-کسی که نمی تواند جلوی زبانش را بگیرد

آدم دو قازی(شخص بی‌سروپای بی‌ارزش)

خاک عالم-تکیه کلامی برای اظهار تعجب و شرمندگی و ناراحتی

تحویل سال-سال گردش-لحظه ی وارد شدن به سال نو
اجاق(دودمان)

حکایت-بسیار مهم-چیز عجیب

جا در جا-فورن-جا به جا

آب را گل آلود کردن-برای سود خود کارها را به هم زدن

دوش گرفتن-زیر دوش ایستادن و خود را شستن

تر کردن لب-چیزی آشامیدن-به یک اشاره ترتیب کاری را دادن-حرف زدن

دشت-فروش اول کاسب-نخستین پول دریافتی کاسب

 

تف توی یخه ی خود انداختن-خود را بد نام کردن
 

زدن خود به آن راه-خود را به نادانی

اَنف کسی معیوب بودن(ابله بودن، خل بودن)

دَمَر-دراز کشیده روی سینه و شکم
بازرس-مامور بررسی و کنترل

بالا آمدن دل و روده-به حالت تهوع افتادن

افت کردن(کاهش یافتن، کم شدن)
دل گرفتن-غمگین شدن-متاثر شدن

چار شاخ ماندن-بی حرکت ماندن به علت درد کمر یا از روی ترس یا تعجب

داو-نوبت بازی

 

تخته گاز-با سرعت تمام راندن اتومبیل

باب-مرسوم-معمول

پشته کردن-روی هم انباشتن

دیم کاری-کشاورزی دیم

انداختن-فروختن جنس بنجل و ارزان به بهای گران-درست کردن

پیشنماز-کسی که پیشاپیش دیگران نماز می خواند و دیگران به او اقتدا می کنند

ژتون-پولک فلزی یا پلاستیکی که به جای پول به کار می رود
چشم کار کردن-دیدن
تنابنده-انسان-آدم-ضعیف ترین بنده ی خدا

تخم سگ-نوعی دشنام است مانند پدر سگ

از پشه گوشت کبابی خواستن-خواهش یا انتظاری نابه‌جا و نشدنی داشتن

راسته کردن-حساب گِرد کردن اعداد
به لجن کشیدن-مفتضح کردن-رسوا و بی آبرو کردن
پنج زاری-سکه ی پنج ریالی-پنج هزاری

 

خاله وارسی-فضولی-تحقیق بی مورد

دزدیده-دزدکی

آب تاختن(پیشاب کردن)

حساب کسی با کرام الکاتبین بودن-گرفتار وضعی شدن که فقط خدا می تواند آدم را نجات دهد

آپارتی-زن بی‌حیا و بدزبان-سلیطه-پاچه‌ورمالیده

دردر کردن-چو انداختن-شایع کردن

 

راه اندازی-راه انداختن
از شوخی گذشته-حالا برسیم به مطالب جدی

آهو چشم(معشوق، شاهد)

دست به چماق-چماق در دست-آماده ی چماق زدن

بچه باز-مردی که به پسربچگان تمایل جنسی دارد

رو به رو کردن-در برابر هم وادار به اظهار عقیده کردن

خرفهم-فهماندن به ابله-شیر فهم
 

 

ارزیاب-کسی که بها و ارزش پولی چیزی را تعیین می‌کند

تابوت خشکه-بسیار لاغر و ناتوان

از خوشحالی در پوست نگنجیدن-از شادی سر از پا نشناختن

پا منبری کردن-دنبال حرف کسی را گرفتن-درباره ی سخن کسی توضیح دادن
آتش به گور کسی باریدن-پس از مرگ دچار عذاب شدن

خاله قزی-دختر خاله-خویشان و بستگان

جهل کردن-در انکار چیزی پافشاری کردن

از سر کسی زیاد بودن(بیش از حد توانایی و ظرفیت کسی بودن)

حرف پهلودار-سخن کنایه آمیز

 

دایی قزی-دختر دایی

ابریشم-زن نوازنده-مطرب
 

دستمال به دست بودن-چاپلوس بودن-متملق بودن

دانش سرا-آموزشگاه تربیت معلم

 

زنکه-لفظی توهین و تحقیرآمیز به زن

زیختن آب پاک روی دست کسی-یکسره نومید کردن کسی

خون کسی را کثیف کردن-کسی را بسیار عصبانی کردن
دفتر یادداشت-دفتر ثبت رئوس مطالب که جنبه ی یادآوری دارد

آهوی خاور(آفتاب)

چپ دست کسی-که کارهایش را با دست چپ می کند

تکان دادن-ناگهان ترساندن-حرکت دادن

پاتیل-دیگ بزرگ مسی-مست مست
انسان بودن(شریف و درست بودن)

چس محل کردن-بی اعتنایی کردن

دردسر-گرفتاری-سرگردانی

بخت گشا-شانس آور-سبب خوش اقبالی-مایه ی سفید بختی

خواری و زاری-پریشان حالی

تیپا زدن-با نوک پا ضربه زدن

دور زدن-چرخیدن و تغییر جهت دادن

بز رو-راه باریک و پرپیچ و خم در کوه و جنگل

خر چسونه-در مقام تحقیر به شخص خقیر و ناقابل می گویند-نام حشره ای است

حرف‌های بی‌ سروته و بی‌ربط زدن

 

راه مکه-کهکشان

راه حل آسپرینی-راه حل موقت و غیر اصولی

تنه خوردن-وارد شدن فشار تنه ی کسی به تن کس دیگر

آگوز-لقب ریشخندآمیز برای مرد ریزنقش و متکبر

پر اشتها-کسی که متمایل به خوردن زیاد است

پلاسیدن-پژمرده شدن-از دست رفتن تازگی و شادابی

رد پای کسی را گرفتن-رد کسی را برداشتن

بخت برگشته-تیره روز-سیاه بخت-بیچاره

زوار-زه وار-چیزی شبیه به زه

خواهی نخواهی-نگا. خواه و ناخواه

زدن به قدش-دست دادن به شیوه جاهلی که با صدا همراه است و هنگام رسیدن به توافق در انجام کاری گویند

درز و دوز-شکافتن و دوختن-راست و ریس کردن کار

جفت جنین-جفت نوزاد که پرده و غشای دور جنین است

زانو بند-پارچه ی کشی حلقه مانند که برای حفاظت زانو در برابر ضربه یا در رفتگی بزر آن می بندند

روبوسی-به مناسبتی روی یکدیگر را بوسیدن

پر رویی-بی شرمی-وقاحت-دریدگی

 

بله بُری-گفتگو برای تعیین شرایط عقد و میزان حقوق زن و شوهر
زهرآب ریختن-ادرار کردن-شاشیدن

 

چنگ انداختن-چنگ زدن

خود را جستن-جست و جو در لباس خود برای یافتن و کشتن حشرات موذی مانند شپش

جهل کردن-در انکار چیزی پافشاری کردن
خواب از سر کسی پریدن-نگا. پریدن خواب از سر کسی

استخوان در گلو داشتن(رنج و سختی کشیدن)

خبرنگار-آن که برای روزنامه-مجله-یا رادیو و تلویزیون کسب خبر می کند

زیر لبی-زیر زبانی
حرام و حرس-ریخت و پاش

خرده ریز-اثاثه ی اندک و کم مصرف-آشغال

بیرون روش-اسهال-شکم روش

رومیزی-منسوب به میز

چپو-غارت-تاراج

خیط کشیدن-خط کشیدن

پز عالی جیب خالی-کسی که در عین تهیدستی افاده داشته باشد و خودش را بگیرد

بد آمدن-برخوردن به کسی-ناراحت شدن

چوب حرفی-چوب کوچکی که به دست کودکان می دادند تا روی سطر های کتاب بگذارد و آن ها را بخواند

آهنگ ریپ‌دار(آهنگی که یک ضرب آن کم باشد)
جدول کشی-خط کشی و شبکه بندی

افتادن توی هچل(گرفتار دردسر و ناراحتی شدن)

آن سرش ناپیدا بودن(برای نشان دادن حد کمال و مبالغه به‌کار می‌رود)

حرف‌های بی‌ سروته و بی‌ربط زدن

درسته-یکجا-یکپارچه-کاملن

خر گردن-گردن کلفت-بی عار

جان به لب رسانیدن-صبر و طاقت کسی را تمام کردن
دان دان شدن-دانه بستن عسل و شیره و روغن و مانند این ها
(به زبان کودکان) زخم شدن

چال افتادن-گود شدن

دوره گرد-غیر ثابت-دست فروش

 
چُغُلی-سخن چینی-غیبت-شکایت
پاشنه ترکیده-بی سر و پا-آدم پست

بد ذات-بد نهاد-بد گوهر-بد جنس-خبیث

 

احدالناس(کسی، فردی)

از خجالت کسی در آمدن(محبت کسی را جبران کردن)

 

داغ کسی به دل کسی ماندن-عزادار شدن کسی به دلیل مرگ عزیزی

زنبورک-نوعی تفنگ کوتاه یا توپی کوچک که بر جهاز شتر می گذاشتند

باشگاه-محل گردهمایی گروهی برای ورزش-تفریح و از این قبیل

به خورد کسی دادن-به زور به کسی خوراندن-به کسی قالب کردن
خشتک-وسط درز دو پا در شلوار

بد آمدن-برخوردن به کسی-ناراحت شدن

دوا خور کردن-عرق خور کردن-مسموم کردن

خلاف-جرم
آب لمبو-چلانده‌شده-فشرده

جور شدن-اخت شدن-انس گرفتن-هماهنگ شدن

جای شکرش باقی است-باید سپاس داشت که از این بد تر نشده است

چشم از کاسه درآمده-چشم وزقلمبیده-چشم بیرون زدن
رخت آویز-جا رختی-چوب لباسی

 

ذوق کردن-خوش حال شدن-شاد شدن

چیز خور-مسموم شده

در آوردن پول-برای به دست آوردن پول و درآمد کوشیدن

دوش گرفتن-زیر دوش ایستادن و خود را شستن

ژست گرفتن-به بدن و چهره ی خود حالت ویژه ای دادن
پس گوش انداختن-مسامحه کردن-به تاخیر انداختن

تور کردن-زن یا دختری را به دام انداختن

خر بی یال و دم-احمق-نادان

درگاهی-آستانه

بالای منبر رفتن پشت سر کسی-از کسی غیبت کردن-پشت سر کسی بد و بیراه گفتن

پادویی کردن-فرمان برداری از استادان در مورد کارهای سرپایی-فراهم آوردن مقدمات
خاک کردن-دفن کردن-در گور نهادن-پشت حریف را در کشتی به زمین رساندن

راه نزدیک کردن-میان بر زدن-مهمان شدن بر کسی که خانه اش نزدیک است

انگشت‌شمار(کم، معدود)

چینی-در یک رده قرار دادن آجرهای دیوار

خم گرفتن-فنی از کشتی

 

 
چار دست و پا رفتن-راه افتادن کودکان که تازه به راه افتاده اند

چپو-غارت-تاراج

جنس-کالا-کالای قاچاق-مواد مخدر مانند هرویین-تریاک و مانند آن ها

آنکادر کردن(اصطلاحی در ارتش برای جمع‌کردن رختخواب)

از تیپ کسی بودن

توپ و تشر زدن-سخنان درشت به کسی گفتن-بر سر کسی فریاد زدن

دال به دال-پشت سر هم

تندی-بلافاصله-به سرعت-مانند : تندی رفت

تابوت خشکه-بسیار لاغر و ناتوان

زهره ی کسی را آب کردن-سخت ترساندن

تو سری-تحمیل نظر به کسی با تحقیر و برای تنبیه

خنکای صبح-سحرگاه

از خوشحالی در پوست نگنجیدن-از شادی سر از پا نشناختن
ابریشم-زن نوازنده-مطرب

خروجی-جای بیرون رفتن-مالیاتی که هنگام خارج شدن از کشور به دولت می پردازند

دنبال کسی گذاشتن-در پی کسی دویدن-کسی را تعقیب کردن

پَرپَر زدن-به سختی جان کندن-بی تابی بسیار کردن

دلنگ و دلنگ-صدای زنگ و ناقوس

این تن بمیرد(سوگندی که یا در اصرار و یا در اثبات حرف خود یاد می‌کنند)

حق کسی بودن-سزاوار و مستحق چیزی بودن

جیک و بیک-دو روی قاپ-دوستی صمیمی

دَنگال-جادار-بسیار فراخ

دو بامبی-دو دستی-با دو دست

 

 

اَتَر زدن-فال بد زدن

ربغ رحمت را سر کشیدن-مردن