پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………………………..78
5-3-1- پیشنهاد حاصل از یافته‌‌های پژوهش…………………………………………………………………………………………………………….78
5-3-2- پیشنهاد برای پژوهش‌های آتی……………………………………………………………………………………………………………………78
5-4- محدودیت‌های پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………………79
5-5- خلاصه فصل……………………………………………………………………………………………………………………………………………….79
منابع و مآخذ…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………80
الف) منابع فارسی………………………………………………………………………………………………………………………………………………….80
ب) منابع غیر فارسی………………………………………………………………………………………………………………………………………………85
فهرست جداول
عنوان شماره صفحه
جدول 3-1: نام شرکتهای نمونه پژوهش………………………………………………………………………………………………………………..53
جدول 4-1: آمار توصیفی متغیرهای پژوهش…………………………………………………………………………………………………………….63
جدول 4-2: نتایج حاصل از آزمون کلموگروف- اسمیرنف…………………………………………………………………………………………64
جدول 4-3: نتایج حاصل از آزمون ایستایی (پایایی) متغیرهای پژوهش………………………………………………………………………..65
جدول4-4: نتایج حاصل از بررسی کلی مدل – فرضیه اول…………………………………………………………………………………………66
جدول4-5: نتایج برآورد مدل فرضیه اول………………………………………………………………………………………………………………….66
جدول 4-6: نتایج حاصل از بررسی کلی مدل – فرضیه اول………………………………………………………………………………………..68
جدول4-7: نتایج برآورد مدل فرضیه دوم………………………………………………………………………………………………………………….69
جدول 5-1: نتایج حاصل از بررسی رابطه بین تجدید ارائه صورتهای مالی و تغییر حسابرس………………………………………..74
جدول 5-2: نتایج حاصل از بررسی رابطه بین شدت تجدید ارائه صورتهای مالی و تغییر حسابرس………………………………75
جدول 5-3: نتایج حاصل از متغییرهای کنترلی…………………………………………………………………………………………………………..75
تجدید ارائه صورتهای مالی و تغییر حسابرس :مطالعه موردی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران.
امیر رضا فرامرزی
چکیده
هدف از انجام این تحقیق، بررسی تأثیر تجدید ارائه صورتهای مالی بر تغییر حسابرس در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. این تحقیق از نوع کاربردی است. گردآوری دادهها با استفاده از اطلاعات گزارش شده در صورتهای مالی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار انجام شده است. در راستای تحقق اهداف تحقیق، یک فرضیه اصلی و دو فرضیه فرعی تدوین شده است. نمونه آماری تحقیق شامل 83 شرکت طی بازهی زمانی ده ساله 1392 – 1383 می‌باشد. برای تجزیه و تحلیل دادهها از نرمافزار Eviews استفاده شده است. برای سنجش فرضیهها آزمون‌های قابلیت ادغام و هاسمن و الگوی رگرسیون چند متغیره استفاده گردید. در تحقیق حاضر، تجدید ارائه صورتهای مالی و شدت تجدید ارائه صورتهای مالی به عنوان متغیر مستقل و تغییر حسابرس به عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته میشود. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل فرضیهها نشان می‌دهد که تجدید ارائه صورتهای مالی تأثیری بر تغییر حسابرس ندارد اما بین شدت تجدید ارائه صورتهای مالی و تغییر حسابرس رابطه مثبت و معنادار وجود دارد.
واژههای کلیدی: تجدید ارائه صورتهای مالی، شدت تجدید ارائه صورتهای مالی و تغییر حسابرس
فصل اول
کلیات پژوهش
1-1 مقدمه
تصمیمگیریهای اقتصادی نیازمند اطلاعاتی است که بتوان با کمک آنها منابع موجود و در دسترس را به گونه‌ای مطلوب تخصیص داد. یکی از مهمترین عوامل در تصمیمگیری صحیح، اطلاعات مناسب و مرتبط با موضوع تصمیم است که اگر به درستی فراهم و پردازش نشود، تأثیرات منفی برای فرد تصمیم‌گیرنده در پی خواهد داشت (وطنپرست و قائمی، 1386). بنابراین، اطلاعات شفاف را می‌توان به عنوان یکی از ابزارهای ایفای مسئولیت پاسخگویی مدیران دانست. هر قدر توزیع اطلاعات در جوامع بیشتر باشد، امکان تصمیمگیری آگاهانه و پاسخگویی بخش خصوصی و دولتی در مورد چگونگی تحصیل و مصرف منابع بیشتر میشود و امکان رشد فساد کاهش مییابد (نوبخت، 1385).
طبق مفاهیم نظری گزارشگری مالی ایران، هدف صورتهای مالی ارائه اطلاعاتی تلخیص و طبقه‌بندی شده درباره وضعیت مالی، عملکرد مالی و انعطاف‌پذیری مالی واحد تجاری است که برای طیفی گسترده از استفاده‌کنندگان صورتهای مالی در اتخاذ تصمیمات اقتصادی مفید واقع گردد. خصوصیات کیفی اصلی مرتبط با محتوای اطلاعات، “مربوط بودن” و “قابل اتکاء بودن” و خصوصیات کیفی اصلی مرتبط با ارائه اطلاعات، “قابل مقایسه بودن” و “قابل فهم بودن” است. اطلاعاتی که فاقد این خصوصیات باشد، مفید نبوده و یا دارای فایده محدودی است. ا
ز
آنجا که خصوصیات کیفی قابل مقایسه بودن و قابل فهم بودن، بر مفید بودن اطلاعات می‌افزاید، وجود ثبات رویه حسابداری در روش‌های حسابداری بکارگرفته شده و افشاء مناسب اطلاعات الزامی است (کمیته تدوین حسابداری، 1388). لذا در صورت وجود اشتباه یا تغییر رویه در صورتهای مالی دوره جاری نسبت به دوره یا دوره‌های مالی قبل، تجدید ارائه صورتهای مالی ابزاری متداول جهت ایجاد ثبات رویه و افشاء مناسب اطلاعات خواهد بود (بولو و همکاران، 1391). تجدید ارائه صورتهای مالی را می‌توان یک رویداد با اهمیت دانست که نشان‌دهنده کیفیت پایین گزارشگری مالی قبلی است و از طرفی نشانه‌ای بر مدیریت غلط از طریق حاکمیت شرکتی ضعیف است (دفتر حسابداری عمومی1، 2002). تجدید ارائه صورتهای مالی از دیدگاه سرمایه‌گذاران نه تنها بیانگر مشکلات عملکرد دوره گذشته است، بلکه نوعی پیش‌بینی مشکلات آتی برای شرکت و مدیریت آن نیز محسوب میشود و موجب سلب اطمینان سرمایه‌گذاران نسبت به اعتبار و شایستگی مدیریت و کیفیت سودهای گزارش‌شده میشود (بزرگ اصل، 1387: ب). شرکتهای تجدید ارائه‌کننده در پاسخ به فشارهای وارده از جانب بازارهای سرمایه‌ای پس از اعلام عمومی تجدید ارائه صورتهای مالی به سرمایه‌گذاران، اقدام به تغییر حسابرسان خود می‌کنند تا از این طریق کیفیت حسابرسی را افزایش داده و سرمایه شهرت از دست رفته خود را احیا نمایند (ماند و سون2، 2013).
1-2- بیان مسأله پژوهش
تجدید ارائه صورتهای مالی تردیدهایی را درباره درستکاری مدیریت، کفایت کنترل‌های داخلی شرکت، اثربخشی کمیته حسابرسی، اثربخشی استقلال حسابرس و نیز کیفیت حسابرسی مطرح می‌نماید (گلسون3، 2008). برکناری حسابرس مستقل پس از گزارش تجدید ارائه صورتهای مالی اقدام ملموسی است که شرکت‌ها برای بازگرداندن اعتماد بازار سرمایه و بهبود نظارت حسابرسی بر فرآیند گزارشگری مالی می‌توانند انجام دهند (لویی و همکاران4، 2009). از حسابرسان مستقل نیز انتظار می‌رود در مقابل اتهامات مربوط به تجدید ارائه‌های مالی صاحبکاران و در راستای افزایش شهرت مؤسسه حسابرسی خود تلاش مضاعفی نموده و ریسک قانونی این اتهام را کاهش دهند (فلدمن و همکاران5، 2009). همانند تجدید ارائه‌های مالی، تغییر حسابرسان مستقل نیز رویدادهای با اهمیتی هستند که بازارها به دقت آنها را بررسی می‌نمایند. به دلیل عدم افشاء عمومی دلایل تغییر حسابرسان، با بررسی تجربی دلایل روابط بین صاحبکار و حسابرس، موجب افزایش آگاهی محققین و استفاده‌کنندگان اطلاعات مالی از این رویدادها می‌گردد. برخی محققین معتقدند تغییر حسابرس موجب واکنش منفی بازار سهام گردیده و نشانه وجود ضعف در کنترل‌های داخلی صاحبکار یا عدم توافق صاحبکار با حسابرس برای بازار سهام است. همچنین، استنباط می‌گردد حسابرس جانشین در سال‌های اولیه حسابرسی دچار اشتباه شده و در نتیجه کار حسابرسی وی از کیفیت پایینی برخوردار خواهد بود (گریفین و لونت، 2010؛ نچال، 2007). تا اندازه‌ای که تغییر حسابرس بتواند موجب بازگرداندن اعتماد و شهرت شرکت گردد و موجب افزایش نظارت بر حسابرسی شود، سرمایه‌گذاران نیز به این تغییر نگاه مثبتی خواهند داشت.
از آنجا که تجدید ارائه‌های مالی و تغییرات حسابرسان، هر دو رویدادهایی هستند که موجب جلب توجه عموم سرمایه‌گذاران می‌شوند، تجدید ارائه‌های مالی با اهمیت، موجب ایجاد ابهام در ناتوانی ارائه اطلاعات مالی قابل اتکاء و نیز انجام نامناسب حسابرسی توسط حسابرسان می‌گردد. در نتیجه، نیاز به تغییر بااهمیت در مکانیسم‌ها و ابزارهای حاکمیتی شرکت‌ها بر این اساس احساس می‌گردد. تحقیق حاضر با هدف پاسخگویی به این سؤال انجام یافته که، آیا می‌توان تغییر حسابرس مستقل پس از تجدید ارائه صورتهای مالی را به این موضوع نسبت داد؟ هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه بین تجدید ارائه صورتهای مالی شرکت‌ها با تغییر حسابرسان آنها است. مبنای نظری پشتیبان سؤال این است که در پاسخ به فشار بازار سرمایه، به منظور افزایش کیفیت حسابرسی و بازگرداندن هزینه حسن شهرت هنگام اعلام تجدید ارائه‌های مالی به عموم سرمایه‌گذاران، تجدید ارائه صورتهای مالی شرکت‌ها منجر به برکناری حسابرسان آنها می‌گردد فرض اساسی این است که تجدید ارائه صورتهای مالی موجب ناپایداری در رابطه صاحبکاران با حسابرسان می‌گردد، زیرا از دیدگاه سهامداران تجدید ارائه صورتهای مالی شرکت‌ها ناشی از ضعف حسابرسی می‌باشد. بنابراین، با توجه به مطالب فوق این سؤال مطرح میشود که: آیا بین تجدید ارائه صورتهای مالی و تغییر حسابرس رابطه معناداری وجود دارد؟
1-3- اهمیت و ضرورت پژوهش
در سال‌های اخیر تجدید ارائه صورتهای مالی بین شرکتهای ایرانی بسیار رایج شده است به گونه‌ای که از تعدیلات سنواتی به عنوان یکی از عناصر نسبتاً پایدار در گردش حساب سود (زیان) انباشته یاد میشود. این تعدیلات که عمدتاً ناشی از اصلاح اشتباهات دوره گذشته است، بر اتکاء‌پذیری و اعتماد ارقام ارائه شده در صورتهای مالی تأثیر دارد. به طور کلی تعدیلات سنواتی و تجدید ارائه صورتهای مالی پیامدهای منفی متعددی به دنبال دارد که یکی از این پیامدها اثر منفی بر اعتبار حسابرسان است (نیکبخت و رفیعی، 1391). براساس ادبیات حسابرسی هدف حسابرسان اعتباربخشی به صورتهای مالی است