دانلود پایان نامه حقوق در مورد مبارزه با قاچاق

صدور آراء مربوط به جرایم موادمخدر آن‌ها را تحت عنوان‌های خاص و مستقل قانونی مورد توجه قرار می‌دهد. برای مثال در مورد اتهام حمل موادمخدر همین عنوان قانونی را مورد حکم قرار می‌دهد.
بنابراین به نظر می‌رسد که یک نیاز مبرم به توجه به مفهوم قاچاق موادمخدر و تعریف صریح و روشن از آن در رویه‌ی قضایی وجود دارد. اول، در مورد اجرای ماده‌ی 28 قانون 1376 و اصلاحیه‌ی اخیر که اکنون مورد استفاده قرار می‌گیرد و هیچ تغییری نکرده است که مقرر داشته است: «در کلیه‌ی اموال حاصل از قاچاق به نفع دولت مصادره می‌شود». در این جا برای تصمیم‌گیری در مورد لزوم صدور حکم به مصادره‌ی اموال یا عدم لزوم آن تشخیص این‌که در چه مواردی عمل ارتکابی عنوان قاچاق دارد واجد اهمیت است. دوم، در صورتی که قاضی بخواهد فردی را به اتهام قاچاق مسلحانه‌ی موادمخدر محکوم نماید؛ زیرا مسلحانه بودن یک وصف مشرده است که باعث تشدید مجازات مرتکب می‌شود. به عبارتی قید مسلحانه بودن برای قاچاق جهت تشدید مجازات مرتکب است.”
ب- 2- کنوانسیون‌های بین‌المللی
کنوانسیون واحده درباره‌ی موادمخدر مصوب 1961 و کنوانسیون مواد روان‌گردان 1973 و نیز کنوانسیون سازمان ملل متحد برای مبارزه با قاچاق موادمخدر و دارو‌های روان‌گردان مصوب 1988 در مقام تعریف اصطلاح قاچاق در مواردی از خود برآمده‌اند. در ماده‌ی 1 کنوانسیون واحده 1961: «اصطلاح قاچاق یعنی کشت یا هر داد و ستد موادمخدر که بر خلاف هدف‌های این قرارداد انجام گیرد». در بند 1 ماده‌ی 36 که مربوط به مقررات کیفری این کنوانسیون است آورده: «1. با رعایت قوانین اساسی خود هر طرف متعاهد مقررات لازم را تصویب خواهد کرد برای این‌که کشت، تولید، ساخت، استخراج، ترکیب، نگهداری، عرضه، به فروش گذاشتن، خرید، فروش، تحویل به هر عنوانی که باشد، دلالی، ارسال، صدور به طور ترانزیت، حمل و نقل، وارد کردن و صادر کردن موادمخدر بر خلاف مقررات این قرارداد …» را جزء اعمالی تلقی کرده است که دولت‌ها متعهد شده‌اند در مورد آن‌ها جرم‌انگاری کنند می‌توان گفت بر اساس کنوانسیون همه‌ی عناوین فوق‌الذکر به جز اخفا داخل در مفهوم قاچاق قرار می‌گیرند.
در کنوانسیون مواد روان‌گردان 1971 در بند (د) ماده‌ی 1 آورده: «اصطلاح قاچاق یعنی ساخت و یا هر نوع داد و ستد مواد روان‌گردان که بر خلاف مفاد این کنوانسیون انجام گیرد».
بند (ز) ماده‌ی 1 کنوانسیون 1988 نیز در مقام تعریف قاچاق؛ «قاچاق را به معنای جرایم مندرج در بند‌های 1 و 2 ماده‌ی 3 این کنوانسیون تعریف کرده است. طبق بند 1 و 2 ماده‌ی 3 کنوانسیون اعمال زیر جرم شناخته می‌شوند و دولت‌ها متعهد به جرم‌انگاری در این زمینه شده‌اند: «تولید، ساخت، تقطیر، تهیه، عرضه، عرضه برای فروش، توزیع، تحویل طبق هرگونه شرایطی، واسطه‌گری، ارسال به صورت ترانزیت، حمل و نقل، ورود یا صدور هرگونه موادمخدر یا داروی روان‌گردان بر خلاف مواد مندرج در کنوانسیون 1961 و اصلاحیه‌ی آن در سال 1972 یا کنوانسیون مواد روان‌گردان 1971، کشف خشخاش، بوته‌ی کوکا یا گیاه شاهدانه به منظور تولید موادمخدر بر خلاف مواد مندرج در کنوانسیون 1961 و اصلاحیه‌ی آن».
حال با توجه به تعریف قاچاق در کنوانسیون‌های یاد شده، آیا مفهوم قاچاق مندرج در این مواد می‌تواند مبنای تلقی اعمال مزبور به عنوان قاچاق در ایران باشد؟ “برای پاسخ به آن می‌توان گفت طبق ماده 9 قانون مدنی کنوانسیون‌های بین‌المللی که دولت ایران به آن‌ها ملحق می‌شود پس از تصویب مجلس در حکم قانون داخلی می‌باشد ولی به نظر می‌رسد در حقوق ایران پذیرش این کنوانسیون‌ها، به معنای پذیرش تمام جزئیات آن‌ها نمی‌باشد و وقتی می‌توان به آن‌ها استناد کرد که در حقوق داخلی ایران منعکس شده باشند. لذا به نظر می‌رسد در حقوق ایران نمی‌توان مفهوم وسیعی از قاچاق به معنای مذکور در کنوانسیون‌های بین‌المللی ارائه داد و باید به همان مفهوم مضیق آن اکتفا نمود که با روح قوانین ایران سازگاری دارد.”
به نظر نگارنده قاچاق را می‌توان همان ورود، صدور، حمل و ترانزیت مواد به کشور دانست به این دلیل که اولاً از واژه‌ی قاچاق آنچه در بادی امر به ذهن متبادر می‌شود ورود و صدور مواد به داخل کشور است چیزی که فرهنگ فارسی و همچنین فرهنگ لاتین به آن صحه می‌گذارد. در تعریفی که از قاچاق در این فرهنگ‌ها ارائه شده همان وارد یا صادر کردن مواد به کشور بدون پرداخت عوارض است، ثانیاً اینکه جرایمی مانند تولید یا فروش یا تهیه یا عرضه مواد که در کنوانسیون‌های 1961، 1971 و1988 ذکر شده درقانون ما به طور جداگانه جرم انگاری شده و از طرفی در پرونده‌های قضایی افرادی که مرتکب جرایم ذکر شده می‌شود تحت همین عناوین برای مثال تولید مواد مجازات می‌شود و نه قاچاق مواد بنابراین هر چند در قانون ما تعریفی از قاچاق نیامده ولی می‌توان آن را شامل ورود، صدور، حمل و ترانزیت مواد دانست.
– مبحث سوم: تعاریف موادمخدر1 و روان‌گردان2 وتقسیمات مواد روان‌گردان
– گفتار اول: تعاریف
الف- تعریف حقوقی
قانون‌گذار در حوزه‌ی ملی (قانون ملی) و در حوزه‌ی بین‌المللی (اسناد بین‌المللی) به جای ارائه‌ی معیار در تعریف این مواد، درصدد احصای مصادیق آن برآمده است.
الف- 1- تعاریف ملی موادمخدر و روان‌گردان
الف- 1-1- تعریف موادمخدر
حسب تبصره‌ی ماده‌ی 1 قانون مبارزه با مواد مخدر اصلاحیه‌ی 1376: «منظور از مواد مخدر در این قانون کلیه‌ی موادی است که
در تصویب‌نامه، راجع به فهرست مواد مخدر مصوب 1338 و اصلاحات بعدی آن احصاء یا توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به عنوان مخدر شناخته و اعلام می‌گردد».
الف- 1-2- تعریف مواد روان‌گردان
طبق ماده‌ی 1 قانون مربوط به مواد روان‌گردان (پسیکوتروپ) مصوب 1354: «مواد روان‌گردان به موادی گفته می‌شود که در فهرست‌های 4‌گانه‌ی‌ ضمیمه‌ی این قانون مندرج است، وزارت بهداری در صورت توصیه‌ی کمیسیون موادمخدر سازمان ملل متحد می‌تواند در فهرست‌های 4‌گانه‌ی مذکور با تصویب هیأت وزیران تجدیدنظر نموده و مراتب را به وسیله‌ی روزنامه‌ی رسمی کشور و جراید کثیر‌الانتشار اعلام نماید. این تغییرات پس از انقضای پانزده روز از تاریخ انتشار لازم ‌الرعایه خواهد بود».
الف- 2- تعاریف بین‌المللی موادمخدر و روان‌گردان
الف- 2-1- تعریف موادمخدر
بند (س) ماده‌ی 1 کنوانسیون مبارزه با قاچاق مواد مخدر و دارو‌های روان‌گردان مصوب 1988 این گونه بیان می‌کند: «مواد مخدر به معنای هریک از مواد طبیعی و یا ترکیبی مشروحه در جدول‌های 1 و 2 کنوانسیون واحد مربوط به مواد مخدر 1961 و پروتکل اصلاحیه‌ی آن مصوب 1972 می‌باشد».
الف- 2-2- تعریف مواد روان‌گردان
بند (ث) ماده‌ی 1 کنوانسیون مواد روان‌گردان 1971 بیان می‌کند: «اصطلاح مواد روان‌گردان یعنی هر ماده اعم از طبیعی یا صنعتی یا هریک از مواد طبیعی مندرج در فهرست‌های شماره‌ی (1)، (2)، (3) و (4) و ماده‌ی 2 این کنوانسیون ناظر نحوه‌ی اصلاح فهرست‌های مزبور است.»
ب- تعریف علمی
ب- 1- تعریف مواد مخدر
“واژه‌ی «مخدّر» در لغت اسم فاعل از مصدر تخدیر می‌باشد که دارای معانی متعددی است ریشه‌ی این کلمه «خدر» می‌باشد که معانی متنوعی دارد: 1- سستی، گیجی و خماری که در ابتدای امر به شارب خمر عارض می‌گردد؛ 2- ضعف بنیانی و سنگینی چشم.”
“از نظر دارویی، هر ماده‌ای که با تأثیر روی سیستم مرکزی اعصاب قادر به ایجاد تغییرات جسمانی، روانی و رفتاری در انسان باشد ماده‌ی مخدر است.”

و بالأخره اصطلاحاً مواد مخدر، به کلیه‌ی مواد طبیعی و شیمیایی گفته می‌شود که اعتیادآور باشد، برخی از این مواد تخدیر‌کننده نبوده بلکه ممکن است ایجاد تحرک و توهم نماید و به طور کلی مواد مخدر به موادی اطلاق می‌شود که مصرف آن در انسان حالت غیرعادی ایجاد کند.
ب- 2- تعریف مواد روان‌گردان
از «واژه‌ی «روان» و «گردان» ترکیب یافته است و در مفهوم لغوی، دارویی است که سبب تغییر حالت‌های روانی شخص می‌شود. معادل آن در زبان انگلیسی اصطلاحات Psychotropic و Psychodelic است و منظور از مواد روان‌گردان، هر ماده اعم از طبیعی یا صنعتی (دارویی، شیمیایی) است که سیستم اعصاب مرکزی انسان را تحت‌تأثیر قرار داده و استعمال آن ایجاد وابستگی کند».
«مطابق تعریف هیأت بین‌المللی کنترل مواد مخدر سازمان ملل (INCB)، روان‌گردان‌ها، همه‌ی انواع موادی را در بر می‌گیرند که اصطلاح دارو‌های ممنوع به آن صدق می‌کند».
طبق تعاریف گفته شده بسیاری از اندیشمندان و متخصصان، معمولاً وقتی از اصطلاح موادمخدر یا روان‌گردان به تنهایی استفاده می‌کنند منظور تمام موادی است که مورد مصرف واقع می‌شود اعم از طبیعی، نیمه‌مصنوع و یا مصنوع و هم‌چنین مواد مخدر به معنای خاص، محرک، توهم‌زا، آرام‌بخش و خواب‌آور هستند. که همگی روی سیستم عصبی مرکزی تأثیر گذاشته و منجر به اختلالاتی در کارکرد حرکتی یا افکار یا رفتار یا درک یا خلق و خوی می‌گردد ولی «وجوه افتراق آن‌ها از هم، نحوه‌ی استعمال و برخی زیان‌هایی است که به مصرف‌کننده وارد می‌سازد».
– گفتار دوم: تقسیمات مواد روان‌گردان
الف- انواع روان‌گردان‌ها
اصولاً تقسیم‌بندی راجع به انواع مواد روان‌گردان کاری بسیار دشوار است و معیار‌های مختلفی در این زمینه وجود دارد. از جمله‌ی این معیار‌ها، مبنای تهیه (طبیعی، نیمه‌مصنوع و مصنوع)، تأثیر بر ارگانیسم بدن، کاربرد پزشکی، تأثیرات روانی و غیره می‌باشد.
که مواد بر مبنای طرز تهیه به دو گروه عمده و کلی تقسیم می‌شوند:
1- مواد مخدر طبیعی که منشأ گیاهی دارند مثل: تریاک، حشیش، کوکائین و … .
2- مواد مخدر صنعتی (مصنوعی، دارو‌های ترکیبی، شیمیایی) این مواد بر خلاف مواد مخدر طبیعی که محدود به مناطق جغرافیایی مشخص با آب و هوای خاص است می‌توانند در هر منطقه و کشوری تولید شوند.
“بر اساس فهرست‌های چهار‌گانه‌ی مواد روان‌گردان به نظر می‌رسد انواع روان‌گردان‌ها را بتوان در سه گروه:
الف-1- توهم‌زا.
الف-2- محرک‌ها (توان‌افزاها).
الف-3- آرام‌بخش‌ها (سستی‌زا‌ها).”
تقسیم‌بندی نمود. البته این مواد هم منشأ طبیعی دارند و هم منشأ مصنوعی که ما به ذکر نمونه‌هایی که منشأ صنعتی دارند می‌پردازیم.
الف-1- دارو‌های توهم‌زا
دارو‌هایی هستند که تغییراتی در نظام حسی و ادراکی و حالات عاطفی و خلقی فرد ایجاد می‌کنند. این دارو‌ها علاوه بر ایجاد توهمات موجب قطع ارتباط فرد با واقعیت می‌شوند. از مهم‌ترین مواد توهم‌زای صنعتی می‌توان L.S.D (اسید لیزرژیک)، D.M.T (دی ام تی) و P.M.A (پی اِم اِی) نام برد.
الف-2- دارو‌های محرک (توان‌افزا)
این گروه از مواد معمولاً موجب تحریک فعالیت سلسله‌ی مرکزی اعصاب و افزایش هوشیاری شده و باعث ایجاد تحمل زیاد، بالا بردن عملکرد، احساس نشاط و سر‌خوشی می‌شوند. از مشهور‌ترین مواد این گروه آمفتامین‌ها، ترکیبات آمفتامین‌ها و اکستاسی هستند.
الف-3- دارو‌های آرام‌بخش (سستی‌زا)
موادی که بر سیستم اعصاب مرکزی بدن تأثیر می‌گذارد و با کند کردن فعالیت آن اغلب در مصرف‌کننده ایجاد آرامش می‌کند و از این نظر شبیه الکل هستند. از این داروها معمولاً برای رفع درد یا ایجاد خواب و آرامش استفاده می‌شود از مهم‌ترین مصادیق این دسته‌ی مصنوعی می‌توان به دیازپام (Diazpam)، متادون (Metadon) و باربیتورات‌ها (Barbitorat) اشاره کرد.
به نظر می‌رسد اصطلاح «روان‌گردان صنعتی غیردارویی» که در قانون تعریفی از آن ارائه نشده است، با توجه به تعاریف و مصادیق ذکر شده، مواد روان‌گردان هستند با منشأ شیمیایی که خاصیت دارویی نداشته و برای مصارف پزشکی استفاده نمی‌شود و مورد سوء‌مصرف برای مثال در مهمانی‌های شبانه می‌شود مثل اکستاسی و L.S.D و اما مواد روان‌گردان در قانون ایران، با توجه به کنوانسیون 1961، 1971 و 1988 در 4 گروه، با آخرین فهرست مواد به روز به تصویب هیأت وزیران در سال 1383 در اجرای قانون مربوط به مواد روان‌گردان (مصوب 1354) رسید که اکنون مورد استناد در دادگاه‌هاست تا زمانی که فهرست جدید به تصویب مجلس شورای اسلامی برسد.
ب- ویژگی‌های مهم فهرست مواد روان‌گردان
اما موادمخدر، روان‌گردان و پیش‌ساز‌ها در فهرست‌های پیوست کنوانسیون‌های 1961، 1971 و 1988 با توجه به کاربرد آن‌ها در پزشکی، پژوهشی، علمی، اعتیاد‌زایی و ساخت مواد مورد سوءمصرف در پنج گروه دسته‌بندی شده که به برخی از ویژگی‌های مهم هریک از آن‌ها اشاره خواهد شد، هرچند در حقوق ما، فهرستی که مورد استناد کنونی است 4 دسته می‌باشد ولی تقریباً با گروه‌بندی این مواد در کنوانسیون‌ها مشابه می‌باشد. که پس از ذکر برخی از این ویژگی‌ها، این 4 گروه نیز به عنوان ضمیمه خواهد آمد:
ب-1- ویژگی‌های مهم فهرست شماره‌ی یک
– فهرست شماره‌ی یک شامل موادی است که دارای قدرت زیادی در اعتیاد‌زایی است و موارد درمانی در معالجات پزشکی ندارد.
– استفاده‌ی مکرر از این مواد همیشه منجر به اعتیاد می‌شود.
– ا
ین مواد در داروخانه‌ها به فروش نمی‌رسد و پزشکان نمی‌توانند آن‌ها را برای بیماران تجویز کنند.
– تولید، واردات، صادرات، توزیع، تأمین و مالکیت این گروه فقط برای اهداف پژوهشی یا مقاصد خاص علمی جایز است.
ب-2- ویژگی‌های مهم فهرست شماره‌ی دو
– این مواد دارای قدرت اعتیاد‌زایی بالایی هستند اما به شکل کاملاً کنترل‌شده در پزشکی استفاده می‌شوند.
– اعتیاد به مواد این گروه اغلب فیزیولوژیکی توأم با روانی شدید است.
– تأمین و مالکیت آن‌ها فقط با نسخه‌ی پزشک مجاز است.
– داروخانه‌ها می‌توانند آن‌ها را طبق نسخه‌ی پزشکی به فروش برسانند.
– تهیه، مالکیت، ورود، صدور و تولید آن‌ها در غیر موارد مجاز ممنوع است.
ب-3- ویژگی‌های مهم فهرست شماره‌ی سه
– در فهرست شماره‌ی سه احتمال سوءاستفاده نسبت به فهرست‌های 1 و 2 کاهش می‌یابد.
– داروهای این گروه مواد استفاده‌ی پزشکی تأیید شده دارند و پزشکان می‌توانند ترکیبات این مواد را برای بیماران خود در معالجه تجویز کنند و داروخانه‌ها می‌توانند آن‌ها را طبق نسخه‌ی پزشک به فروش رسانند.
– مواد این گروه اغلب منجر به اعتیاد جسمی متوسط تا خفیف و اعتیاد روانی شدید می‌شوند.
– مالکیت این مواد فقط با نسخه‌ی پزشک مجاز است.
ب-4- ویژگی‌های مهم فهرست شماره‌ی چهار
– مواد این گروه موارد استفاده‌ی پزشکی تأیید شده دارند و پزشکان می‌توانند این ترکیبات را تجویز کرده و داروخانه‌ها می‌توانند آن‌ها را به فروش برسانند.
– مواد این گروه اغلب منجر به اعتیاد جسمی و روانی خفیف می‌شوند.
– مالکیت این مواد با نسخه‌ی پزشکی مجاز است.
– در برخی کشورها تجارت آن‌ها با اعلام به مراجع ذی‌صلاح، اما توزیع و تولید آن‌ها نیاز به مجوز دارد.
– این لیست علاوه بر داشتن مواد ترکیبی مجاز در داروها عمدتاً از این جهت تهیه می‌شود که در صورت ورود یک داروی جدید مشکوک به اعتیادزدایی، به طور موقت و تا تعیین تکلیف، آن دارو در این لیست قرار می‌گیرد.
ب-5- گروه پیش‌سازها (پرکرسورها)
پیش‌سازها که در جداول پیوست کنواسیون 1988 آمده مواد شیمیایی هستند که بخشی از ساختمان شیمیایی مواد مورد سوء‌استفاده را به عنوان پایه‌ی اسکلت مولکولی آن تشکیل می‌دهند و به عنوان موادی هستند که برای تولید و ساخت سوء مصرف، خود نیز مورد سوء مصرف قرار می‌گیرند. ولی در حقوق مربوط به مواد مخدر وروان‌گردان ما این مواد نیامده‌اند.

فصل اول:
اعتیاد
و تأکید بر اقدامات پیشگیرانه و حمایتی

– مقدمه
از جمله معضلات کنونی کشور ما که به ویژه در سال‌های پس از جنگ نرخ آن فزونی یافته اعتیاد است، که به عنوان یک بیماری مزمن و عود کننده و یک انحراف که می‌تواند منشأ بسیاری از جرایم و انحرافات دیگر باشد شناخته می‌شود. این معضل بزرگ جایی محل تأمل و تأثر بیشتر است که ورود مواد روان‌گردان صناعی به چرخه‌ی مصرف و در پی آن تغییر الگوی مصرف از مواد سنتی به مواد