بینامتنیت قرآن و دفتر اول، دوم و سوم مثنوی از دیدگاه ژرار ژنت- …

□
کــز جـنــوداً لَـم تَـرَوهـا غـافـلــی
رخـت عقـلـت بـا توسـت و عاقلـی
(۳/۳۸۷۰)
اقتباس از عبارت قرآنی «… وَ أَیَّدَه بَجنودٍ لَم تَرَوها…»، (… و با سپاهیانی که نمی‌دیدشان یاریش داد…)، (توبه، ۴۰). مولانا از آیه در منطق تمثیلی استفاده کرده است تا موضوع عشق و جذبه‌ی الهی را که ظاهربینان از درک آن عاجزند، تبیین کند.
□
کمـتریـن جـزوش حـیــات کشته‌ای
گــاو موسـی بـود قـربـان گشـتـه‌ای
در خـطــاب اِضْــرِبُــوهُ بَـعْـضِـهــا
بـرجهیــد آن کشـتـه ز آسیبش ز جا
(۳/۳۸۹۷-۳۸۹۸)
الهام از آیه «فَقُلْنا اضْرِبُوهُ بِبَعْضِها کَذلِکَ یُحْیِ اللَّهُ الْمَوْتى‏ وَ یُریکُمْ آیاتِهِ لَعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ»، (آنگاه گفتیم بخشی از بدن گاو را به بدن او [بدن آن کشته] بزنید [تا زنده شود،] خداوند این چنین مردگان را زنده می‌کند و معجزات خویش را به شما می‌نمایاند تا بیندیشید.)، (بقره، ۷۳). این آیه مربوط به ماجرای بنی‌اسرائیل است که کسی را کشتند و آن را به گردن یکدیگر انداختند و خدا فرمود پاره‌ای از بدن گاو را به بدن مقتول زنید تا زنده شود و مسائل آشکار گردد. مولانا این آیه را در داستان عاشق بخارایی آورده است.
□
صـادقـم جــان را برافـشــانم بـریـن
چـون تَمَنَّوُا الْمَوْت گفـت ای صـادقین
(۳/۳۹۳۶)
اقتباس از آیه «قُلْ یا أَیُّهَا الَّذینَ هادُوا إِنْ زَعَمْتُمْ أَنَّکُمْ أَوْلِیاءُ لِلَّهِ مِنْ دُونِ النَّاسِ فَتَمَنَّوُا الْمَوْتَ إِنْ کُنْتُمْ صادِقینَ»»، (بگو اى یهودیان اگر گمان مى‏کنید که شما از میان همه مردم، دوستان خدا هستید، اگر راست مى‏گویید آرزوى مرگ کنید‏.)، (جمعه، ۶). مولانا از آیه استفاده کرده است و از آن تفسیری نو ارائه می‌دهد.
□
کــز رفـاق سســت بـرگــردان ورق
زانــک زادُوکُمْ خَبالاً گفــت حــــق
(۳/۴۰۲۰)
اقتباس از عبارت قرآنی «لَوْ خَرَجُوا فیکُمْ ما زادُوکُمْ إِلاَّ خَبالاً…»، (اگر همراه شما رهسپار می‌شدند جز فتنه و فساد برای شما به بار نمی‌آوردند…)، (توبه، ۴۷). مولانا در این بیت قول خود را به عبارت قرآنی و مفهوم آیه مستند ساخته است.
□
خــوانـد افســون کـه انَّنـی جارٌ لَکُم
همچو شیـطـان در سپه شـد صَدیکُم
(۳/۴۰۳۵)
اقتباس از عبارت قرآنی «وَ إِذْ زَیَّنَ لَهُمُ الشَّیْطانُ أَعْمالَهُمْ وَ قالَ لا غالِبَ لَکُمُ الْیَوْمَ مِنَ النَّاسِ وَ إِنِّی جارٌ لَکُمْ…»، (و چنین بود که شیطان کارهای ایشان را در نظرشان آراسته جلوه داد، و گفت امروز کسی از مردم بر شما پیروز نخواهد شد و من امان دهنده‌شما هستم…)، (انفال، ۴۸). مولانا از آیه در منطق تمثیلی بهره برده است.
□
اِذهَــبـــوُا إِنِّــی أَرى‏ مــا لا تَــرَوْن
ای اَخــاف اللّـــه مالی مــنــهُ عـون
پـس بـگـفـت إِنِّــی بَــری‏ءٌ مِـنْکُـم
چـونک ویـران کـرد چندین عالـم او
(۳/۴۰۴۰و ۴۰۵۰)
اقتباس از عبارت قرآنی «…إِنِّی بَری‏ءٌ مِنْکُمْ إِنِّی أَرى‏ ما لا تَرَوْنَ إِنِّی أَخافُ اللَّهَ وَ اللَّهُ شَدیدُ الْعِقابِ»، (… من از شما بری و برکنار هستم؛ چرا که من چیزی را می‌بینم که شما نمی‌بینید، من از خداوند می‌ترسم و خداوند سخت کیفر است.)، (انفال، ۴۸). مولانا در این ابیات با اقتباس از عبارت قرآنی از آن در تفسیر ارائه کرده است.
□
از پــس کَــلاَّ پـــس لَـوْ تَـعْـلَـمُـون
انــدر أَلْهاکُـمُ بجــو ایــن را کـنـون